lamprospapades@gmail.com
Ήταν 15 Φεβρουαρίου του 1989 όταν η Σοβιετική Ένωση άρχισε σταδιακά να αποσύρει τα στρατεύματά της από το Αφγανιστάν, έπειτα από 9ετη παρουσία. Η εισβολή της είχε ως στόχο την υποστήριξη του αφγανικού Κομουνιστικού Κόμματος στη διαμάχη του με τους Μουτζαχεντίν στη διάρκεια του Αφγανικού Πολέμου (1978–92).
Η σοβιετική εισβολή τον Δεκέμβριο του 1979 είχε στόχο να διασωθεί ένα διχασμένο κομμουνιστικό καθεστώς που παρέπαιε. Θα ακολουθήσουν εννέα χρόνια σκληρότατου ανταρτοπόλεμου με αντίπαλους Αφγανούς αντάρτες (μουτζαχεντίν) που ήταν ισλαμιστές και εθνικιστές και χωρισμένοι σε ομάδες. Σταδιακά αυτοί απέκτησαν υπερσύγχρονο οπλισμό, μέσω του Πακιστάν, τον οποίο τους προμήθευαν οι Αμερικανοί και οι μυστικές υπηρεσίες.
Η αποχώρηση των Σοβιετικών από το Αφγανιστάν ήταν σήμα του τέλους που ερχόταν. Οι Αμερικανοί πανηγύριζαν ενώ ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Κάρτερ, σοβιετολόγος Μπρεζίνσκι, δήλωνε με έπαρση: «Οι Σοβιετικοί απέκτησαν το δικό τους Βιετνάμ». Όμως σε λίγο, ο μεγάλος καθρέφτης της Ιστορίας θα οδηγούσε τους νικητές του Ψυχρού Πολέμου Αμερικανούς στην ίδια θέση! Και αυτοί θα αποκτούσαν ένα δεύτερο Βιετνάμ, εισβάλλοντας στο Αφγανιστάν.
Το 1979 βρισκόμασταν ακόμα σε περιβάλλον Ψυχρού Πολέμου κι ότι στο Ιράν εκτυλισσόταν η Ισλαμική Επανάσταση η οποία είχε θαμπώσει όλο τον μουσουλμανικό κόσμο και μαζί, περιέργως, την αριστερά στη Δύση. Το δόγμα που εφάρμοζαν τόσο η αριστερά όσο και η δεξιά ήταν «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου»: έτσι η δεξιά στήριζε το φονταμενταλιστικό Ισλάμ στο Αφγανιστάν και στο Πακιστάν για να μπει στη μύτη των άθεων και πραγματιστών Σοβιετικών, ενώ η αριστερά ήταν χαμένη στη γνωστή της σύγχυση με τους φιλοσοβιετικούς να προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη σοβιετική εισβολή ως ανθρωπιστική και προοδευτική ενώ ταυτοχρόνως χειροκροτούσαν την ισλαμική ιρανική επανάσταση που ανέτρεψε τον αμερικανόδουλο Σάχη ως ήττα του ιμπεριαλισμού.
Το 1973 στο Αφγανιστάν πραγματοποιήθηκε αντιμοναρχικό στρατιωτικό κίνημα που έφερε στην εξουσία τον Νταούντ. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε ένα πρόγραμμα αστικοδημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, οι οποίες όχι μόνο δεν υλοποιήθηκαν, αλλά επί της ουσίας προχώρησε σε αντιλαϊκά και αντιδημοκρατικά μέτρα που όξυναν την λαϊκή δυσαρέσκεια. Απέναντι σε αυτήν την πολιτική, το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα του Αφγανιστάν, αποτέλεσε το βασικό οργανωτή των λαϊκών αγώνων. Αποκορύφωμα της όξυνσης της ταξικής πάλης ήταν τον Απρίλη του 1978 η υπό την καθοδήγηση του ΛΔΚΑ λαϊκή και στρατιωτική εξέγερση που ανέτρεψε την κυβέρνηση Νταούντ. Το Αφγανιστάν ανακηρύχθηκε σε Λαϊκή Δημοκρατία. Σε αυτήν την κατεύθυνση πάρθηκαν μια σειρά μέτρα: Πραγματοποιήθηκε αντιφεουδαρχική αγροτική μεταρρύθμιση, ξεκίνησε μάχη ενάντια στον αναλφαβητισμό (πάνω από το 90% των Αφγανών ήταν αναλφάβητοι), προσπάθεια να αντιμετωπισθούν οι τοπικισμοί και οι διαμάχες ανάμεσα στις εθνότητες, έβαλε πρόγραμμα εκβιομηχάνισης κ.λπ.
Αυτή η διαδικασία από την πρώτη στιγμή ήρθε σε αντίθεση με τους καπιταλιστές, φεουδάρχες, τον ισχυρό ισλαμικό κλήρο, τους τοπικούς φύλαρχους και αρχηγούς των καστών, αλλά και με τα διεθνή μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό, που έβλεπαν ότι η επανάσταση θα έβαζε εμπόδια στα στρατηγικής σημασίας συμφέροντά τους στη περιοχή. Έτσι πατώντας πάνω και σε λάθη που διεπράχθησαν από την κυβέρνηση του ΛΔΚΑ, αλλά και στη δυσκολία ‑υποκειμενική και αντικειμενική, εδραίωσης επαναστατικής εξουσίας, οργανώθηκαν ειδικά στην επαρχία αντεπαναστατικές ομάδες, στις οποίες επικεφαλής μπήκαν «μουλάδες» (μουσουλμάνοι κληρικοί) και τοπικοί φύλαρχοι — φεουδάρχες, οι οποίοι σχεδίασαν και εκτέλεσαν μεγάλες επιθέσεις με δολιοφθορές, δολοφονίες κ.λπ.
Υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ, η εξέγερση των Μουτζαχεντίν δυνάμωνε και εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα… Αρχικά οι Σοβιετικοί άφησαν τον αφγανικό στρατό να αναλάβει την κατάπνιξη της εξέγερσης. Ο στρατός, όμως, πληττόταν από πολυάριθμες λιποταξίες και παρέμεινε σημαντικά αναποτελεσματικός σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Σύντομα άρχισε να επικρατεί μια στάσιμη κατάσταση σε σχέση με τον αφγανικό πόλεμο, με περισσότερους από 100.000 Σοβιετικούς στρατιώτες να ελέγχουν τις πόλεις και τους Μουτζαχεντίν να κυκλοφορούν σχετικά ελεύθερα στην επαρχία. Τα σοβιετικά στρατεύματα επιχείρησαν να συντρίψουν τις εξεγέρσεις με διάφορες τακτικές, ωστόσο οι Μουτζαχεντίν κατάφερναν γενικά να ξεφύγουν των επιθέσεων.
Το 1988 υπό την νέα ηγεσία στη Μόσχα του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, έχοντας αποτύχει να εγκαταστήσει ένα αποδεκτό καθεστώς στο Αφγανιστάν, η Σοβιετική Ένωση υπέγραψε μια συμφωνία με τις ΗΠΑ, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν, συμφωνώντας να αποσύρει τα στρατεύματά της. Η αποχώρηση της Σοβιετικής Ένωσης από το Αφγανιστάν ολοκληρώθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 1989.
Ο Γκορμπατσώφ θεωρούσε τη σοβιετική παρουσία στο Αφγανιστάν πολιτικό λάθος που σπαταλούσε πολύτιμους πόρους, σε μια εποχή που η χώρα του ζούσε, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, στο λυκόφως της δικής της ύπαρξης. Οι υποστηριζόμενες από τη Σοβιετική Ένωση αρχές στο Αφγανιστάν επέζησαν για τρία χρόνια μετά την απόσυρση από τη Μόσχα, το 1989, των κύριων δυνάμεών της. Όμως, δεν ανέκαμψαν ποτέ μετά τη ρωσική απόφαση να κοπεί η βοήθεια προς αυτές, έπειτα από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τον Ιανουάριο του 1992, και έπεσαν αργότερα τον ίδιο χρόνο.
