anastopoulos@politispress.gr
Την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αλλά είναι και η μέρα του εορτασμού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ενώ το έθιμο παραδοσιακά είναι να τρώμε μπακαλιάρο (βακαλάος) σκορδαλιά, που όπως είναι σε όλους μας γνωστό, ο μπακαλιάρος σε συνδυασμό με τη σκορδαλιά είναι τα «αστέρια» του τραπεζιού της 25ης Μαρτίου εδώ και δεκαετίες.
Στην Ελλάδα, ο μπακαλιάρος έγινε γνωστός κατά τον 15ο αιώνα. Η αιτία αυτής της παράδοσης έχει πολλές ερμηνείες. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, οι Έλληνες αγωνιστές χρησιμοποιούσαν τον μπακαλιάρο ως τροφή, αφού μπορούσε να αποθηκευτεί εύκολα και ήταν μια οικονομική επιλογή που μπορούσαν να ετοιμάσουν εύκολα, ανεξάρτητα από τις συνθήκες.
Ο μπακαλιάρος εμφανίστηκε αρχικά κατά την περίοδο των Βίκινγκς, γύρω στο 800 μ.Χ., ενώ οι Βάσκοι κατά το Μεσαίωνα ανέπτυξαν το εμπόριο του, καταφέρνοντας να το διατηρήσουν για αρκετό καιρό, κάτι που ήταν ζωτικής σημασίας για τα ταξίδια τους.
Μια άλλη θεωρία συνδέει το έθιμο του μπακαλιάρου με τη νηστεία της Σαρακοστής.
Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και διαρκεί μέχρι το Πάσχα. 2 φορές μέσα σε αυτό το διάστημα των σχεδόν 50 ημερών επιτρέπεται από τη θρησκεία να καταναλώνεται το ψάρι. Η μια είναι η 25η Μαρτίου, η Εθνική εορτή, που συμπίπτει με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και η άλλη είναι η Κυριακή των Βαΐων, όπου γιορτάζεται η θριαμβευτική υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλημα, λίγο καιρό πριν τη Σταύρωσή του.
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, το ψάρι θεωρείται καθαρό και επιτρέπεται κατά τη διάρκεια της νηστείας. Επιπλέον, η σκορδαλιά χωρίς λάδι ή ζυμαρικά είναι κατάλληλη για νηστεία. Η επιλογή του ψαριού έγινε τυχαία, λόγω συνθηκών. Ο μπακαλιάρος -και ειδικά ο παστός- θεωρείτο παλιά η τροφή του φτωχού. Επειδή τα φρέσκα ψάρια ήταν πάντοτε πιο ακριβά σε τιμή, ο παστός μπακαλιάρος που ερχόταν από το εξωτερικό -και πωλείτο στα μπακάλικα- ήταν πολύ προσιτός σε τιμή. Και καθώς οι Έλληνες ήταν αρκετά φτωχός λαός, ήταν εύκολο να τον προμηθευτούν. Άλλωστε παλιότερα, οι θάλασσες της Βόρειας Ευρώπης ήταν γεμάτα μπακαλιάρους.
Εκτός από τα νησιά, όπου το φρέσκο ψάρι ήταν πάντα εύκολα διαθέσιμο, στις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας, ο παστός μπακαλιάρος ήταν η προφανής επιλογή, γι’ αυτό και έγινε μέρος της παράδοσης και του εθνικού τραπεζιού της 25ης Μαρτίου.
