anastopoulos@politispress.gr
Εκτός από τον πόλεμο στο πεδίο της μάχης, στο επιχειρησιακό, στο στρατηγικό, αλλά και στο διπλωματικό επίπεδο, έχουμε και την προπαγάνδα, όπου τα νέα και οι ειδήσεις, προσπαθούν να κατευθύνουν την κοινή γνώμη προς τη μία ή την άλλη πλευρά ή να κάμψουν το ηθικό των αμάχων.
Έτσι και στην περίπτωση της Ουκρανίας, βρίσκεται σε εξέλιξη, ένας καθολικός πόλεμος προπαγάνδας στο διαδίκτυο, καθόσον η πρόσβαση σε αυτό είναι μαζική και ο καθένας μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης μπορεί να είναι ο καθένας, φορέας αυτής της προπαγάνδας, ακόμα και άθελά του. Με την ταχύτητα της πληροφορίας να ταξιδεύει ιντερνετικά, η αναπαραγωγή και προβολή εικόνων και βίντεο, παίζει καθοριστικό ρόλο και μπορεί να αποδειχτεί ένας ανεκτίμητης αξίας «σύμμαχος», στην υλοποίηση και στήριξη των σχεδίων της μιας ή της άλλης πλευράς.
Ο πόλεμος έχει πυροδοτήσει έναν καταιγισμό ψευδών ειδήσεων στα social media, και όχι μόνο. Είναι γνωστό, ότι το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι η αλήθεια. Πράγμα λογικό, αφού οι αντιμαχόμενες πλευρές διεκδικούν να «περάσουν» τη δική τους άποψη και προς το εσωτερικό των χωρών τους και προς το εξωτερικό.
Πώς μπορούμε, όμως, να εντοπίσουμε την παραπληροφόρηση και να σταματήσουμε την διάδοσή της; Σε μια νέα σειρά podcast του Radio 4, War on Truth, η ρεπόρτερ του BBC, Marianna Spring παρακολουθεί ιστορίες ανθρώπων που πέφτουν θύμα παραπληροφόρησης και δίνει συμβουλές πώς να την αποφύγουμε.
– Προσοχή σε παλιά και παραπλανητικά βίντεο. Υπάρχουν μερικά πολύ ρεαλιστικά, οδυνηρά βίντεο που δείχνουν τι συμβαίνει στο έδαφος της Ουκρανίας. Αλλά υπάρχουν επίσης και πλάνα από παλιές συγκρούσεις που γίνονται viral. Συχνά οι άνθρωποι τα μοιράζονται επειδή είναι σοκαρισμένοι – ή ακόμα και επειδή προσπαθούν να βοηθήσουν. Ωστόσο απλώς επιδεινώνουν το χάος για όσους βρίσκονται στη χώρα και μπερδεύουν αυτούς που ψάχνουν για πραγματικά γεγονότα.
Υπάρχουν βίντεο από τον προγενέστερο πόλεμο της Ρωσίας στην Κριμαία, αλλά και από την έκρηξη στη Βηρυτό το 2020 που αναφέρουν προσποιητά ότι προέρχονται από την τρέχουσα σύγκρουση.
– Είναι σημαντικό να εξετάζουμε ποιος κοινοποίησε αρχικά μια ανάρτηση. Μπορείτε να γίνει επαλήθευση και είναι αξιόπιστη πηγή; Πολλοί δημοσιεύουν παραπλανητικά βίντεο και απλά αναζητούν απλώς like και share. Άλλοι μοιράζονται ψευδείς ισχυρισμούς για να προωθήσουν συγκεκριμένες θεωρίες- για να ενισχύσουν την πολιτική τους ατζέντα ή να σπείρουν αμφιβολίες και σύγχυση.
Επίσης, διάφοροι λογαριασμοί που έχουν προωθήσει ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με την πανδημία του κορωνοϊού, έχουν στρέψει πλέον την προσοχή τους σε ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τον πόλεμο.
– Σκεφτείτε πριν μοιραστείτε την πληροφορία. Πολλά από όσα κυκλοφορούν στα social media για τον πόλεμο είναι τρομακτικά οπότε προκαλούν αντιδράσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μερικές φορές μοιράζονται δημοσιεύσεις πριν ελέγξουν αν είναι αληθείς. Η παραπληροφόρηση διαδίδεται επειδή παίζει με τα συναισθήματα και τις προκαταλήψεις μας.
Αρκετά βίντεο που κυκλοφορούν κυρίως από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και περιγράφουν πλάνα της στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία, αποκαλύφθηκε ότι ήταν πλάνα από βιντεοπαιχνίδι και γι’ αυτό «κατέβηκαν». Πριν απ’ αυτό, όμως, είχαν προλάβει να τα δουν περισσότερα από 110.000 άτομα και κοινοποιήθηκαν περισσότερες από 25.000 φορές. Τα βίντεο αυτά χρησιμοποιήθηκαν και από Ρώσους και από Ουκρανούς. Στη μία περίπτωση διαφημιζόταν ο βομβαρδισμός ουκρανικών στόχων, στη δεύτερη η κατάρριψη ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών από ουκρανικούς πυραύλους.
Ακόμη και ο δικός τηλεοπτικός σταθμός “ΣΚΑΙ” υπέπεσε σε ατόπημα με τα πλάνα που προβλήθηκαν στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων, στις 25 Φεβρουαρίου. Τα πλάνα δεν είχαν καμία σχέση με την Ουκρανία αφού στο βίντεο αποδείχτηκε ότι διαδραματίζονται σκηνές από ατύχημα που έγινε στον αστικό σιδηρόδρομο της Ρώμης, στις 23 Οκτωβρίου 2018, στις κυλιόμενες σκάλες σταθμού του μετρό, με οπαδούς της ΤΣΣΚΑ Μόσχας, που πήγαιναν να παρακολουθήσουν ποδοσφαιρικό αγώνα.
Μία μέρα μετά τη ρωσική εισβολή εμφανίστηκαν φωτογραφία και βίντεο που δείχνουν ουκρανικά στρατεύματα να αντιμετωπίζουν με θάρρος και αντοχή Ρώσους στρατιώτες που επιτίθενται σε αεροπορική βάση. Στην πραγματικότητα, το βίντεο τραβήχτηκε το 2014, κατά την προσάρτηση της Κριμαίας και γυρίστηκε στην αεροπορική βάση Belbek κοντά στη Σεβαστούπολη. Το ίδιο πλάνο είχε μεταδοθεί τότε από το BBC Turkish, αφού μεταδόθηκε από την τουρκική τηλεόραση.
Ανάλογα από την άλλη πλευρά σε ορισμένες ιστοσελίδες διακινήθηκε φωτογραφία του 2014 με αναρτημένη την Ρωσική σημαία στο κοινοβούλιο του Χαρκόβου και με τίτλο «Οι Ρώσοι κατέλαβαν το Χάρκοβο».
Όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πόλεμος της παραπληροφόρησης θα ανθεί και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη. Θα κυριαρχούν η προώθηση ψευδών ειδήσεων και τα ανεπιβεβαίωτα βίντεο με μη επαληθευμένο περιεχόμενο με μοναδικό στόχο το ηθικό των μαχητών και του άμαχου πληθυσμού. Ένας άλλος στόχος είναι να στραφεί η διεθνής κοινή γνώμη προς την πλευρά που επιθυμούν τα παγκόσμια συμφέροντα.
Μετά το τέλος του πολέμου θα μάθουμε την πραγματική αλήθεια.
Προς το παρόν, ας έχουμε στο μυαλό μας, ότι η προπαγάνδα χρησιμοποιείται στις μέρες μας όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά και στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στην υγεία μας, ακόμη και στην καθημερινή καταναλωτική μας ζωή.
Διαβάστε επίσης:
Ουκρανία: Το Τάγμα Αζόφ ως τμήμα της Εθνικής Φρουράς
Ουκρανία: Πόλος έλξης για μισθοφόρους και όχι μόνο για «ξένους εθελοντές»
