anastopoulos@politispress.gr
Οι εβδομάδες της Σαρακοστής πλέον λιγόστεψαν και φτάνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα των παθών. Το τελευταίο Σάββατο, είναι το Σάββατο του Λαζάρου.
Το «Λαζαροσάββατο», ο λαός γιορτάζει την «Έγερση» του φίλου του Χριστού. Σε πολλά μέρη για να απεικονίσουν την Ανάσταση του Λαζάρου, δηλαδή τη νίκη του Χριστού απέναντι στο θάνατο, αλλά παράλληλα και για να υποδηλώσουν την ανάσταση της φύσης, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Λάζαρου.
Την παραμονή της γιορτής την «πρώτη Λαμπρή», τα παιδιά κρατώντας το «Λάζαρο», τριγύριζαν στα σπίτια και με το «Λάζαρο». Για «Λάζαρο» βαστούσαν έναν ξύλινο κόπανο για τα ρούχα, τυλιγμένο με παρδαλά κομμάτια από πανιά, ίδιο μωρό. Σε άλλα μέρη πάλι έντυναν με χτυπητά πολύχρωμα υφάσματα μια ρόκα, μια κούκλα, έναν καλαμένιο σταυρό και τα στόλιζαν με κορδέλες και λουλούδια.
«Τα Λαζαράκια», όπως αποκαλούνται οι καλαντιστές της ημέρας, τριγυρνούσαν με ευχετικούς και επαινετικούς στίχους για το σπίτι και δέχονται ως φιλοδώρημα αυγά που τα τοποθετούν σ’ ένα στολισμένο καλαθάκι (σε κάποιες περιοχές φρούτα ή χρήματα). Τραγουδούσαν τα «λαζαρικά», για να διηγηθούν την ιστορία του αναστημένου φίλου του Χριστού και να πουν τα παινέματα στους νοικοκυραίους. Στην Ήπειρο χτύπαγαν και τα μεγαλοκούδουνα. Στη Στερεά Ελλάδα, Μακεδονία και τη Θράκη τραγουδούν μόνο κορίτσια. Το έθιμο αυτό συναντιέται σ’ όλη την Ελλάδα με παραλλαγές.
To Σάββατο του Λαζάρου, παραδοσιακά φτιάχνουμε ειδικά κουλουράκια ή ψωμάκια προς τιμήν του νεκρού, τα λεγόμενα λαζαράκια, λαζάρηδες ή αλλιώς και λαζαρούδια. Στα λαζαράκια δίνουμε το σχήμα ανθρώπου με τα χέρια σταυρωμένα όπως ακριβώς παριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες. Σύμφωνα με την παράδοση, όσα παιδιά έχει η κάθε οικογένεια τόσους “λαζάρηδες” πλάθουμε και στη θέση των ματιών βάζουμε δυο γαρίφαλα.
Στην Κω, η παράδοση θέλει τις αρραβωνιασμένες κοπέλες να φτιάχνουν ένα λαζαράκι σε μέγεθος μικρού παιδιού, κεντημένο σχεδόν σαν τις κουλούρες του γάμου και να το στέλνουν στο γαμπρό. Τα λαζαρούδια σε πολλές περιοχές της Ελλάδας τα γεμίζουν με αλεσμένα καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, σταφίδες ή μέλι και πρόσθεταν πολλά μυρωδικά.
Το έθιμο «Λαζαρίνες» της επαρχίας της Ελασσόνας έχει διπλό χαρακτήρα καθώς ταυτίζεται με τον ερχομό της Άνοιξης, αλλά και με την Ανάσταση του Λαζάρου. Πρόκειται για ένα έθιμο όπου παλαιότερα οι γυναίκες πήγαιναν στα χωράφια και μάζευαν λουλούδια με τα οποία στόλιζαν μικρά καλαθάκια. Το έθιμο είναι χορευτικό όπου γυναίκες φορώντας παραδοσιακές στολές χορεύουν ένα κυκλικό χορό με χαρακτηριστικά βήματα της περιοχής.
Στη Σκύρο έπαιρναν την τρυπητή κουτάλα, «τη σιδεροχουλιάρα». Έβαζαν σε κάθε τρύπα και από ένα άσπροπούλι -άσπρη μαργαρίτα- ένα κόκκινο γαρίφαλο για στόμα και σχημάτιζαν το πρόσωπο. Έδεναν σταυρωτά πάνω στην κουτάλα ένα ξύλο, για να κάνουν τα χέρια, της φορούσαν και ένα πουκαμισάκι ή ένα μωρουδίστικο ρούχο και ο «Λάζαρος» ήταν έτοιμος.
Γύριζαν τα παιδιά από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και οι νοικοκυρές τους έδιναν αυγά, λεφτά ή ό,τι άλλο είχαν. Πάντα όλοι κάτι έβρισκαν να δώσουν. Κι όταν θέλαν για κάποιον να πούνε πως ήταν τσιγκούνης έλεγαν: «Ποτέ του αυγό δεν έδωσε, ούτε τ’ αγίου Λαζάρου!».
Στα Τρίκαλα τα αυγά που συγκέντρωναν οι Λαζαρίνες, οι μητέρες τους τα έβαφαν κόκκινα και τα κρατούσαν σε ξεχωριστό μέρος. Όταν ήθελαν να περιποιηθούν έναν επισκέπτη από αυτά τα αυγά του έδιναν, του Λαζάρου.
Σε μερικά μέρη τη θέση του «Λάζαρου» έπαιρνε ένα καλάθι στολισμένο με λουλούδια και με πολύχρωμες κορδέλες.
Στην Κρήτη έκαναν έναν ξύλινο σταυρό και τον στόλιζαν με ορμαθούς από λεμονανθούς και αγριόχορτα με κόκκινα λουλούδια, τις μαχαιρίτσες.
Στην Κύπρο συναντάμε το έθιμο της αναπαράστασης, στην αρχαιότερη μορφή του. Ο θεός πεθαίνει στην ακμή της νιότης του και αμέσως ανασταίνεται, όπως ο Άδωνης στους αρχαίους Έλληνες. Έντυναν ένα παιδί με κίτρινα λουλούδια, έτσι ώστε ούτε το πρόσωπο του δε φαινόταν. Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν, όταν άρχιζαν τα άλλα παιδιά να τραγουδούν, ξάπλωνε και υποκρινόταν το νεκρό, όταν όμως έλεγαν το «Λάζαρε δεύρο έξω» σηκωνόταν.
Σήμερον έρχεται ο Χριστός ο επουράνιος θεός.
Εν τη πόλει Βηθανία Μάρθα κλαίει και Μαρία.
Λάζαρο τον αδελφό της τον γλυκύ και καρδιακόν της.
Τον μοιρολογούν και λένε τον μοιρολογούν και κλαίνε.
Τρεις ημέρες τον θρηνούσαν και τον εμοιρολογούσαν
Και τη μέρα την Τετάρτη κίνησε ο Χριστός για να ‘ρθει.
Τότε εβγήκε η Μαρία έξω από τη Βηθανία
και εμπρός του γονατίζει και τα πόδια του φιλεί.
-Αν εδώ ήσουν, Χριστέ μου δεν θα πέθαιν’ ο αδελφός μου.
Μα και πάλιν εγώ πιστεύω και καλότατα ηξεύρω
ότι δύνασαι αν θελήσεις και νεκρούς να αναστήσεις.
Τότε ο Χριστός δακρύζει και τον Άδη φοβερίζει.
Δεύρο έξω Λάζαρέ μου φίλε και αγαπητέ μου.
Παρευθύς επελυτρώθη ανεστήθη κι εσηκώθη
Τότε τον Θεόν δοξάζουν και τον Λάζαρο εξετάζουν.
Πες μας, Λάζαρε, τι είδες εις τον Άδην απού πήγες;
Είδα φόβους, είδα τρόμους, είδα βάσανα και πόνους,
Δώστε μου νερό λιγάκι να ξεπλύνω το φαρμάκι
της καρδιάς και των χειλέων και μην μ’ ερωτάτε πλέον.
Του χρόνου πάλι να ‘ρθουμε, με υγεία να σας βρούμε,
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει,
να ζήσει χρόνια εκατό και να τα ξεπεράσει.
Αυτά είναι τα κάλαντα του Λάζαρου, που με παραλλαγές τα θυμούνται σίγουρα κάποιοι. Οι πιο νέοι δεν θα τα έχουν ξανακούσει ποτέ. Ξεχασμένα και αυτά, όπως και πολλά άλλα.
Διαβάστε επίσης:
Τα αποτελέσματα του Α΄ γύρου των γαλλικών προεδρικών εκλογών-Τα μηνύματα σε Ελλάδα και Ευρώπη
