daf.liatou@gmail.com
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που χαρακτηρίζουν τα βιβλία της Ιστορίας στην Ελλάδα είναι η προβολή όλων αυτών των ηρωικών μορφών που έζησαν κατά τη μακραίωνη ιστορία μας. Αυτό, δηλαδή, που συνήθως επικρατεί είναι μια εξιδανικευμένη παρουσίαση της ζωής και των πράξεών τους. Δυστυχώς, το γεγονός αυτό, παρά τις οποιεσδήποτε αγαθές προθέσεις, μπορεί συχνά να οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Η εξιδανίκευση αυτή καθιστά απόμακρη τη μορφή του ήρωα για τον αναγνώστη και ειδικά τον νέο ή τη νέα που τον νιώθει ως κάτι που δεν μπορεί ούτε να το φτάσει ούτε να το μιμηθεί. Ουσιαστικά, λοιπόν, με τον τρόπο αυτόν καταργείται μία από τις κύριες επιδιώξεις ενός ιστορικού βιβλίου, η οποία είναι να αποτελέσει σημείο αναφοράς και για τους σύγχρονους αναγνώστες.
Εκτός αυτού, στο πλαίσιο της αποδόμησης της ελληνικής ιστορίας από κάποιους προοδευτικούς πανεπιστημιακούς καθηγητές, δημοσιογράφους και άλλους, το τελευταίο διάστημα επιχειρείται και κάτι ακόμη πιο πονηρό και επικίνδυνο. Όλοι αυτοί απομονώνουν αρνητικές πράξεις της ζωής των ηρώων, πράξεις που αναμφίβολα υπήρξαν, και τις προβάλλουν μέσω άρθρων σε εφημερίδες ή εκπομπών σε ΜΜΕ, προκαλώντας στον αδαή αναγνώστη ή τηλεθεατή κατάπληξη: Τι συμβαίνει; Μήπως είναι ψέματα όλα αυτά που έχουμε διδαχθεί;
Κατ’ αρχάς ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Μπορεί –επαναλαμβάνουμε και πάλι– τα ιστορικά βιβλία πολλές φορές να παρουσιάζουν εξιδανικευμένη τη μορφή των κύριων πρωταγωνιστών διάφορων ιστορικών περιόδων, ωστόσο όλοι αυτοί οι ήρωες ήταν άνθρωποι, πλασμένοι από χώμα και νερό, όπως ακριβώς και εμείς, κάτι που σημαίνει ότι είχαν και αυτοί αδυναμίες και πάθη. Δεν υπήρξαν άμεμπτοι, υπό την έννοια ότι όλη τους η ζωή κινήθηκε στο μεγαλείο του ηρωισμού. Έκαναν λάθη, εκδήλωσαν αδυναμίες, διέπραξαν πολλές φορές τραγικά σφάλματα. Την κρίσιμη, όμως, στιγμή επέδειξαν ένα μεγαλείο, το οποίο πολλές φορές οδήγησε ακόμη και στην απώλεια της ίδιας τους της ζωής.
Αυτό, εξάλλου, είναι και το νόημα του ηρωισμού: η επικράτηση του καλού μέσα από την πάλη του με το κακό και η υπέρβαση του ατομικισμού που πλέον τίθεται στην υπηρεσία του συνόλου.
Ναι, πράγματι, ο Παπαφλέσσας πρωτοστάτησε στο να φυλακιστούν οι παλιοί του συμπολεμιστές όπως ο Κολοκοτρώνης, επιδιώκοντας υπουργικούς θώκους, ίσως κάποτε και την πρωθυπουργία. Ήταν, όμως, παράλληλα αυτός που, όταν οι ορδές του Ιμπραήμ ερήμωναν τον Μοριά, στράφηκε με λίγους στρατιώτες σε έναν μικρό λόφο στο Μανιάκι για να του πει «Εδώ είμαι. Χτύπα. Δεν σε φοβάμαι», για να ποτίσει με το αίμα του το δέντρο της λευτεριάς, όπως η παράδοση αναφέρει ότι είπε.
Ναι, πράγματι, ο Καραϊσκάκης ήταν ένας αθυρόστομος και πολύ λαϊκός τύπος, ο οποίος και αυτός στράφηκε εναντίον των Ελλήνων παρασυρμένος από το αιώνιο σαράκι της φυλής, τη διχόνοια. Την κρίσιμη, όμως, στιγμή σηκώθηκε φλεγόμενος από πυρετό για να στηρίξει τους άνδρες του, δεχόμενος το βόλι που τον σκότωσε.
Ναι, πράγματι, κάποιοι πρόκριτοι του 1821 φοβούνταν την απώλεια των προσωπικών προνομίων, αυτό όμως δεν σημαίνει πως κάποιοι άλλοι είτε δεν συναισθάνονταν και την ατομική ευθύνη που έφεραν ως κεφαλές του έθνους για να μην το οδηγήσουν στην καταστροφή και στην εξαφάνιση, είτε δεν θυσιάστηκαν οι ίδιοι ή μέλη της οικογένειάς τους. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα νομίζουμε πως είναι η μορφή του Κανέλλου Δεληγιάννη, του μεγαλύτερου προκρίτου του Μωριά, ο οποίος προσυπέγραψε την απόφαση για κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, την ίδια στιγμή που τα δυο του αδέρφια ήταν φυλακισμένα στις φυλακές της Τριπολιτσάς, υπογράφοντας ουσιαστικά τη θανατική τους καταδίκη.
Επιλέξαμε λίγες περιπτώσεις από την επανάσταση του 1821, αν και δεν θα έφταναν σελίδες επί σελίδων για να περιγράψουμε και άλλες ακόμη περιπτώσεις. Μορφές που ταλανίστηκαν από την εσωτερική πάλη μεταξύ του καλού και του κακού, του ατομικού συμφέροντος και του γενικού καλού, του αγγέλου και του διαβόλου, για να καταφέρουν τελικά να οδηγηθούν μέσα από αυτήν την πάλη στην υπέρβαση των παθών και στην αυτοθυσία.
Αυτό, λοιπόν, είναι ο ήρωας. Ένας απλός άνθρωπος σαν όλους εμάς. Αυτό δεν μειώνει σε τίποτα το μεγαλείο του ηρωισμού του. Ίσα-ίσα, το αντίθετο συμβαίνει. Κατανοώντας και γνωρίζοντας όλα αυτά που περιγράψαμε πιο πριν, θα τον αισθανθούμε πιο κοντά μας, πιο δικό μας κι αυτό ίσως αποτελεί μια πρώτη κίνηση για να προσπαθήσουμε κάποτε να τον μιμηθούμε.
