anastopoulos@politispress.gr
Το 450 π.Χ., ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο και αφιέρωσε είκοσι τρεις γραμμές της ιστορίας του, της πρώτης μεγάλης αφηγηματικής ιστορίας του αρχαίου κόσμου, για ασυνήθιστα ποταμόπλοια στον Νείλο και στην περίπλοκη περιγραφή της κατασκευής ενός «Mπάρις».
Για αιώνες, οι οι μεταγενέστεροι ιστορικοί αρχαιολόγοι διαφωνούσαν με τα γραφόμενά του, καθώς δεν είχαν βρεθεί κάποια στοιχεία για την ύπαρξη αυτών των πλοίων.
Σε απόσταση 7,5χλμ από τα σημερινά παράλια της Αιγύπτου, κάτω από περίπου 10μ νερού, υπάρχει η αρχαία πόλη της Θώνις – Ηράκλειον, μια πόλη με λιμάνι, που περιέγραψε με κάθε λεπτομέρεια ο Ηρόδοτος στο «Ιστορίαι» του. Στην πόλη αυτή ζούσε μια ελληνική κοινότητα εμπόρων. Είχαν το δικό τους καταφύγιο, ζούσαν εκεί, εμπορεύονταν και προσεύχονταν, σύμφωνα με τα ευρήματα. Υπάρχουν, μάλιστα, και μαρτυρίες για Έλληνες μισθοφόρους, οι οποίοι υπηρετούσαν και υπερασπίζονταν την Αίγυπτο και κατοικούσαν στην Θώνις – Ηράκλειο. Εκεί βρέθηκε ένα «θαυμάσια διατηρημένο» ναυάγιο το οποίο μετά από 2.500 χρόνια, αυτό το σταυροδρόμι του ελληνικού με τον αιγυπτιακό πολιτισμό έρχεται να δικαιώσει τον «πατέρα» της Ιστορίας, που στο δεύτερο βιβλίο του, Ευτέρπη, έγραφε για το ασυνήθιστο αιγυπτιακό ποταμόπλοιο «Μπάρις».
Ο Δρ Ντάμιαν Ρόμπινσον, διευθυντής του κέντρου θαλάσσιας αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης βρέθηκε μπροστά σε αυτό που μέχρι τότε όλοι αμφισβητούσαν. Η αντιπαράθεση γεννήθηκε τη σύγχρονη εποχή, όταν ερευνητές που μελετούσαν τον Ηρόδοτο ισχυρίστηκαν πως η κατασκευή ενός τέτοιου πλοίου, με τέτοιο τρόπο, δεν είναι δυνατή. Ανέφεραν δε, ότι μάλλον τα όσα έγραψε ο Ηρόδοτος ήταν παραπλανητικά.
«Μόλις ανακαλύψαμε αυτό το ναυάγιο καταλάβαμε ότι ο Ηρόδοτος είχε δίκιο», δήλωσε. «Αυτό που περιέγραψε ο Ηρόδοτος, ήταν αυτό που κοιτούσαμε». Όπως ακριβώς είχε γράψει ο Ηρόδοτος, οι εργάτες «έκοψαν σανίδες μήκους δύο πήχειων [περίπου 100 εκατοστά] και τις τακτοποίησαν σαν τούβλα. Στα δυνατά και μακριά τενόνια [κομμάτια ξύλου] εισάγουν σανίδες δύο πήχεις. Όταν έχουν φτιάξει το πλοίο τους με αυτόν τον τρόπο, τεντώνουν δοκάρια πάνω τους … Διαπνέουν τις ραφές από μέσα με πάπυρο. Υπάρχει ένα πηδάλιο, που περνά μέσα από μια τρύπα στην καρίνα. Ο ιστός είναι από ακακία και τα πανιά από πάπυρο …». Ο Ρόμπινσον είπε ότι οι προηγούμενοι μελετητές «έκαναν κάποια λάθη» προσπαθώντας να ερμηνεύσουν το κείμενο χωρίς αρχαιολογικά στοιχεία.
«Είναι ένα από αυτά τα αινιγματικά κομμάτια. Οι μελετητές έχουν υποστηρίξει ακριβώς τι σημαίνει για όσο καιρό σκεφτόμασταν τα σκάφη με αυτόν τον επιστημονικό τρόπο », είπε.
Η ανασκαφή που ονομάστηκε πλοίο 17, αποκάλυψε ένα τεράστιο κύτος σε σχήμα ημισελήνου και έναν τύπο κατασκευής, που δεν είχε τεκμηριωθεί στο παρελθόν και περιλάμβανε χοντρές σανίδες συναρμολογημένες με κόγχους, ακριβώς όπως είχε καταγράψει ο Ηρόδοτος, περιγράφοντας ένα ελαφρώς μικρότερο σκάφος, αφού αυτό είχε μήκος έως 28 μέτρα και είναι ένα από τα πρώτα μεγάλης κλίμακας αρχαία αιγυπτιακά εμπορικά σκάφη, που έχουν ανακαλυφθεί.
Ο Ρόμπινσον πρόσθεσε: «Ο Ηρόδοτος περιγράφει τα σκάφη με μακρές εσωτερικές πλευρές. Κανείς δεν ήξερε πραγματικά τι σήμαινε αυτό … Αυτή η δομή δεν έχει ξαναγίνει αρχαιολογικά. Στη συνέχεια ανακαλύψαμε αυτή τη μορφή κατασκευής στο συγκεκριμένο σκάφος και είναι απολύτως αυτό που λέει ο Ηρόδοτος ».
Περίπου το 70% του πλοίου έχει σωθεί, καλά διατηρημένο στις ιλύες του Νείλου. Οι σανίδες ακακίας κρατήθηκαν μαζί με μακριές νευρώσεις-περίπου 2 μέτρα σε μήκος-και στερεώθηκαν με μανταλάκια, δημιουργώντας γραμμές «εσωτερικών νευρώσεων» μέσα στο κύτος. Οδηγήθηκε χρησιμοποιώντας ένα αξονικό πηδάλιο με δύο κυκλικά ανοίγματα για το κουπί του τιμονιού και ένα βήμα για έναν ιστό προς το κέντρο του σκάφους.
Ο Robinson είπε: «Όπου οι σανίδες ενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν το κύτος, συνήθως ενώνονται με γωνίες και αρθρώσεις που στερεώνουν τη μία σανίδα στην άλλη. Εδώ έχουμε μια εντελώς μοναδική μορφή κατασκευής, η οποία δεν φαίνεται πουθενά αλλού».
Ο Αλέξανδρος Μπέλοφ, στο βιβλίο του που αναφέρεται στο ναυάγιο, υποδηλώνει ότι η ναυτική αρχιτεκτονική του ναυαγίου είναι τόσο κοντά στην περιγραφή του Ηροδότου, που θα μπορούσε να είχε γίνει στο ναυπηγείο που επισκέφτηκε. Λέξη προς λέξη η ανάλυση του κειμένου του καταδεικνύει ότι σχεδόν κάθε λεπτομέρεια αντιστοιχεί «ακριβώς στα στοιχεία».
Τι έγραφε ο Ηρόδοτος:
«Τα φορτηγά πλοία των Αιγυπτίων είναι καμωμένα από ακακία, η οποία στη μορφή μοιάζει πολύ με τον κυρηναϊκό λωτό και το δάκρυ της είναι κόμμι· απ᾽ αυτή την ακακία λοιπόν κόβουν ξύλα ίσαμε δυο πήχες και τα ταιριάζουν όπως τις πλίθες και κατασκευάζουν το πλοίο ως εξής: τα δίπηχα ξύλα τα στερεώνουν σε πυκνούς και μακριούς πασσάλους, και αφού κατασκευάσουν έτσι το πλοίο, στρώνουν από πάνω ξύλα τραβέρσο. Κυρτά ξύλα δεν χρησιμοποιούν καθόλου· τους αρμούς τούς καλαφατίζουν από μέσα με πάπυρο. Πηδάλιο φτιάχνουν ένα, που περνάει μέσα από την καρίνα. Χρησιμοποιούν κατάρτι από ακακία, πανιά από πάπυρο. Τα πλοία αυτά δεν μπορούν να αναπλέουν τον ποταμό παρά μόνο αν φυσάει συνέχεια δυνατός άνεμος, αλλά τα τραβούν από την ξηρά· όσο για το κατέβασμα γίνεται ως εξής: υπάρχει μια σχεδία καμωμένη από αρμυρίκι, δεμένη με ένα πλέγμα από καλάμια, υπάρχει και μια τρυπημένη πέτρα βάρους δύο ταλάντων περίπου. Τη σχεδία, δεμένη με παλαμάρι, την αφήνουν να επιπλέει μπροστά από το πλοίο, και την πέτρα, με άλλο παλαμάρι, την αφήνουν από πίσω. Η σχεδία λοιπόν, καθώς το ρεύμα πέφτει απάνω της, προχωρεί με ταχύτητα και σέρνει το πλοίο (βάριδες είναι το όνομα τούτων των πλοίων), ενώ η πέτρα, καθώς σέρνεται από πίσω και βρίσκεται στον βυθό, κρατάει ίσια τη ρότα. Τέτοια πλοία στην Αίγυπτο υπάρχουν πάμπολλα και μερικά από αυτά σηκώνουν φορτία πολλών χιλιάδων ταλάντων»
Μπορεί να έχουν περάσει σχεδόν 25 χρόνια από τη στιγμή εντοπίστηκε η πόλη, η οποία εξακολουθεί να συναρπάζει με τα μυστικά της, αφού οι ανακαλύψεις είναι εξαιρετικά σημαντικές, αφού πρώτη φορά εντοπίζεται τέτοιου είδους αιγυπτιακό ναυάγιο, ανάμεσα σε πολλά άλλα πλοία του ίδιου τύπου.
Διαβάστε επίσης:
Ελεύθεροι Ξανά: Ο Φαίδων Βόβολης ανακοίνωσε τους υποψηφίους
Ας θυμηθούμε: Ποιοι υπέγραψαν τα μνημόνια, τα οποία και δεν έχουν τελειώσει
Ας θυμηθούμε: Η μικροσκοπική τρύπα στα στυλό BIC
Ας θυμηθούμε: Παύλος Σιδηρόπουλος – Άντε… και καλή τύχη μάγκες -Του Παν. Αναστόπουλου
