anastopoulos@politispress.gr
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θυμούνται την μπλε ποδιά του σχολείου με νοσταλγία. H μπλε ποδιά, οποία μαρτυρούσε την ιδιότητα του μαθητή στα σχολεία της Ελλάδας. Έχει ταυτιστεί με την αθωότητα των μαθητικών χρόνων και για πολλούς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των αναμνήσεων της νιότης τους. Μπλέ ζακέτα με φερμουάρ για τα αγόρια, μπλε φουστανάκι με κουμπιά ή φερμουάρ μπροστά για τα κορίτσια και οπωσδήποτε κάτασπρος γιακάς.
Οι κανονισμοί εμφάνισης και συμπεριφοράς των μαθητών, χρονολογείται από τα χρόνια του Καποδίστρια, στο πρώτο σχολείο με αυστηρούς κανόνες λειτουργίας, που ιδρύθηκε στην Ελλάδα, το ορφανοτροφείο της Αίγινας, το 1829. Σε κείνες τις δύσκολες στιγμές, που η χώρα προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της μετά την Επανάσταση, τα ρούχα των μαθητών δίδονται από την πολιτεία και η μη τήρηση των κανόνων εμφάνισης και παρουσίας στο σχολείο, τιμωρείται βαριά.
Οι μαθητές είναι κυρίως άρρενες, αν και δεν αποκλείονται τα κορίτσια από την εκπαίδευση, όμως η παραδοσιακή πατριαρχική αντίληψη είναι σθεναρή και θέλει τη γυναίκα να προετοιμάζεται στο σπίτι της για το μελλοντικό της σπίτι. Το 1857 ο «Εσωτερικός Κανονισμός Γυμνασίων και Ελληνικών Σχολείων» προχωρά σε νέα μέτρα που λένε ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν θα πρέπει να είναι ξυπόλητοι και ότι: «έκαστος μαθητής προσερχόμενος εν τη σχολή πρέπει να είναι καθαρός το σώμα και κόσμιος την ενδυμασίαν αποφεύγοντας πάντα περιττόν στολισμόν…».
Στις 8 Μαΐου του 1876 ανακοινώνεται η καθιέρωση στολής, με την οποία οφείλουν να είναι ενδεδυμένοι οι μαθητές των σχολείων. Η στολή αποτελείται από «ιμάτιο, περισκελίδα, πίλο και μανδύα» και περιγράφεται με πάσα λεπτομέρεια. Το πηλήκιο, όμοιο με των στρατιωτικών, αντί για στέμμα, πρέπει να φέρει «χιαστί διασταυρούμενους κλάδους ελαίας και δάφνης» και «υπέρ αυτών, γλαύκα (το σύμβολο της θεάς Αθηνάς, ως ένδειξη σοφίας) και τα αρχικά γράμματα του σχολείου. Τα κουμπιά πρέπει να είναι ορείχαλκα «φέροντα έμβλημα ανάγλυφον γλαύκα» και ο αριθμός του ιματίου ορίζεται σε τέσσερα, τα δε της χλαμύδος σε έξι.
Ο 20ος αιώνας και κυρίως οι δεκαετίες μετά τους πολέμους, βρίσκουν τις μαθήτριες, που αποτελούν πλέον υπολογίσιμη κοινότητα στα σχολεία, ενδεδυμένες με μαύρη ποδιά, λευκό γιακά και λευκά σοσόνια, στο όνομα της «ομοιομορφίας των μαθητών και της συνοχής των μαθητικών κοινοτήτων».
Το 1964 καταργείται, μιας και στα αστικά κέντρα είχε εξασθενήσει, το πηλήκιο με την κουκουβάγια. Το 1965, οι σχολικές ποδιές, μαθητών και μαθητριών, από μαύρες πρέπει να γίνουν «μπλε του ουρανού και της θάλασσας». . Στο πέτο έπρεπε η κάθε μαθητής και μαθήτρια να φορά κονκάρδα, όπου αναγραφόταν το σχολείο και η τάξη, ενώ το μήκος της ποδιάς ήταν απαραίτητα κάτω από το γόνατο για τα κορίτσια.
Στο πέρασμα των δεκαετιών, άλλαζε χρώμα, μήκος ή τύπο, αλλά παρέμενε ίδιος ο σκοπός για τον οποίο καθιερώθηκε: η ομοιόμορφη παρουσία των μαθητών και μαθητριών, σε ένδειξη σεβασμού στην απρόσκοπτη και ισότιμη εκπαιδευτική προσφορά του σχολείου έναντι των νέων. Η σχολική ποδιά απέκτησε λευκές διακριτικές λεπτομέρειες, σούρες μανσέτες, τσέπες, αποσπώμενο γιακά, ζώνη, κουκούλα, φερμουάρ κ.ά. ενώ κόντυνε και λίγο στο μήκος φτάνοντας έως το γόνατο.
Η αντίστροφη μέτρηση για την άρση αυτής της ομοιομορφίας ξεκίνησε το έτος 1982 – στις 6 Φεβρουαρίου – όταν με απόφαση του τότε Υπουργού Παιδείας, Λευτέρη Βερυβάκη, καταργήθηκε η υποχρεωτική χρήση της μπλε σχολικής ποδιάς.
Όπως μαρτυρούν οι αναμνηστικές φωτογραφίες της εποχής, δεν έβγαλαν αμέσως όλοι οι μαθητές τη σχολική ποδιά, αλλά σταδιακά τα επόμενα χρόνια άρχισε να υπερισχύει το “ανάμεικτο” ντύσιμο. Η μπλε ποδιά άντεξε 2-3 χρόνια μετά από την κατάργηση της υποχρεωτικότητας του 1982.
