Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Το περίφημο ρήγμα της βόρειας Ανατολίας, μήκους περίπου 1200 χλμ., διασχίζει το βόρειο τμήμα της Τουρκίας από ανατολικά προς τα δυτικά, φθάνει μέχρι τη θάλασσα του Μαρμαρά και μετά, διακλαδίζεται σε τρεις κλάδους που εισέρχονται στο βόρειο Αιγαίο. Μετά το μεγάλο σεισμό μεγέθους 7,5, που έγινε στις 17 Αυγούστου του 1999 στο ανατολικό τμήμα της θάλασσας του Μαρμαρά, οι έρευνες ξένων και Τούρκων επιστημόνων έδειξαν ότι ένας παρόμοιος σεισμός έχει υψηλή πιθανότητα να επαναληφθεί εκεί στις επόμενες δεκαετίες. Ουδείς γνωρίζει το πότε ακριβώς…
Ο Δρ. Γ. Α. Παπαδόπουλος είναι διδάσκων στο Μεταπτυχιακό Τμήμα «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων» του ΕΚΠΑ, επιστημονικός συνεργάτης της ΕΕ και της UNESCO και Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου.
Διετέλεσε Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Ερευνητής στο Εργαστήριο Σεισμολογίας του ΜΙΤ στη Βοστώνη των ΗΠΑ και στο Εθνικό Κέντρο Γεωεπιστημών και Φυσικών Καταστροφών στην Tsukuba της Ιαπωνίας, και Προσκεκλημένος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Tohoku στο Sendai της Ιαπωνίας.
Ιδρυτικό μέλος του Συστήματος της UNESCO για Προειδοποίηση για Τσουνάμι από το 2005 και Πρόεδρος του Συστήματος την 3ετία 2017-2020.
Έχει διευθύνει πολλά Διεθνή και Εθνικά ερευνητικά προγράμματα, δημοσίευσε περισσότερες από 160 πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες και 10 βιβλία. Περισσότεροι από 6000 άλλοι ερευνητές σε όλο τον κόσμο παραπέμπουν στο έργο του!
Έχει τιμηθεί με Διεθνή και Εθνικά βραβεία με δεκάδες ομιλιών σε Διεθνή Συνέδρια και Πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Ως πρόεδρος και αντιπρόεδρος έχει διοργανώσει μεγάλα Επιστημονικά Διεθνή Συνέδρια.
Τζούλια Λιακοπούλου: Η σεισμική δραστηριότητα στην Κεφαλονιά ξεκίνησε στις 27 Φεβρουαρίου. Πόσες σεισμικές δονήσεις έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα και τί εντάσεως ήσαν;
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Πράγματι, η σεισμική δράση στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού ξεκίνησε στις 27 Φεβρουαρίου του 2024 και μέχρι τις 15 Μαρτίου κατεγράφησαν πάνω από 600 σεισμοί με μέγιστο μέγεθος το 3,8 στην κλίμακα Ρίχτερ.
Τζούλια Λιακοπούλου: Τί σημαίνει «…δεν έχουμε περάσει ακόμη την κόκκινη γραμμή»;
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Αυτό το δήλωσα αρκετές φορές δημόσια, για να χαρακτηρίσω το επίπεδο του κινδύνου που ενδεχομένως προκύπτει από την συνεχιζόμενη σεισμική δράση στην Κεφαλονιά. Η σημασία της συγκεκριμένης έκφρασης είναι ό,τι η συνολική ακολουθία δεν έχει λάβει εκείνα τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τους προσεισμούς και προδικάζουν την έλευση ισχυρότερου σεισμού. Τον χαρακτηρισμό τον επαναλαμβάνω και από εδώ άλλη μια φορά.
Τζούλια Λιακοπούλου: Εκτός από την Κεφαλλονιά και την αυξημένη σεισμική της δραστηριότητα, έχουμε και τις Αλκυονίδες, δηλαδή, τον Κορινθιακό. Ανησυχούμε και θέλουμε απαντήσεις για την επικινδυνότητα της περιοχής.
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι στον Κορινθιακό κόλπο υπάρχει πληθώρα ενεργών ρηγμάτων τα οποία, στο παρελθόν έδωσαν πολύ ισχυρούς σεισμούς. Ειδικότερα, στο ανατολικό τμήμα του κόλπου δεσπόζει το ρήγμα των Αλκυονίδων το οποίο, έχει συσχετιστεί με το σεισμό μεγέθους 6,7 του 1981. Γενικά, στον Κορινθιακό κόλπο οι ισχυροί σεισμοί, δηλαδή με μέγεθος 6 ή μεγαλύτερο, επαναλαμβάνονται κάθε 25-30 χρόνια κατά μέσο όρο. Ο πιο πρόσφατος τέτοιος σεισμός έγινε στις 15-6-1995 και έπληξε το Αίγιο. Στο ρήγμα των Αλκυονίδων που έδωσε το σεισμό του 1981 οι ισχυροί σεισμοί γίνονται σε πιο αραιά χρονικά διαστήματα. Συνεπώς, πιο πιθανό είναι, ο επόμενος ισχυρός σεισμός να γίνει στο κεντρικό ή δυτικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου παρά στο ανατολικό, αν και όπως συνηθίζω να λέω ο «εγκέλαδος δεν κάνει συμβόλαια» και παραμένει απρόβλεπτος…
Τζούλια Λιακοπούλου: Ας πάμε και στη γείτονα… Το 1999 δεν είναι τόσο μακρινό… Πριν από 25 χρόνια, ο Τούρκος γεωλόγος και σεισμολόγος του πανεπιστημιακού ιδρύματος Tubitak, στον Μαρμαρά, Νατζί Γκιόρουρ, απηύθυνε δημοσίως ένα αίτημα που φαινόταν εξωφρενικό: να εκκενωθεί η Κωνσταντινούπολη και να μετακομίσει αλλού και να ξεκινήσει η συζήτηση με την Ελληνική Κυβέρνηση, για να γίνει το ίδιο και με κάποια ελληνικά νησιά! Ο ίδιος επεσήμανε, με μαθηματική ακρίβεια, ότι τα ρήγματα που περνάνε κάτω από την Πόλη ετοιμάζονται να δώσουν μεγάλο σεισμό (έως και 8 ρίχτερ), ενεργοποιώντας το ρήγμα της βόρειας Ανατολίας, ένα σύστημα ρηγμάτων το οποίο ξεκινά από τα βάθη της Τουρκίας και φτάνει ως τα ανοιχτά της Εύβοιας. Πού σταματά η αλήθεια και πού το σενάριο Επιστημονικής Φαντασίας;
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Το περίφημο ρήγμα της βόρειας Ανατολίας, μήκους περίπου 1200 χλμ., διασχίζει το βόρειο τμήμα της Τουρκίας από ανατολικά προς τα δυτικά, φθάνει μέχρι τη θάλασσα του Μαρμαρά και μετά διακλαδίζεται σε τρεις κλάδους που εισέρχονται στο βόρειο Αιγαίο. Μετά το μεγάλο σεισμό μεγέθους 7,5, που έγινε στις 17 Αυγούστου του 1999 στο ανατολικό τμήμα της θάλασσας του Μαρμαρά, οι έρευνες ξένων και Τούρκων επιστημόνων έδειξαν ότι ένας παρόμοιος σεισμός έχει υψηλή πιθανότητα να επαναληφθεί εκεί στις επόμενες δεκαετίες. Ουδείς γνωρίζει το πότε ακριβώς. Συνεπώς, πρόκειται για ένα γενικό πιθανοτικό συμπέρασμα.
Τζούλια Λιακοπούλου: Τι πιστεύεται ότι κρύβουν τα επίμονα σενάρια για μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη;
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Υπάρχει μια μεγαλοποίηση του προηγούμενου πιθανοτικού αποτελέσματος από επιστήμονες αλλά και από ΜΜΕ με σκοπό τη δημοσιότητα. Ίσως υποκρύπτεται και ανταγωνισμός μεταξύ επιστημόνων και υπηρεσιών στη γειτονική χώρα. Πάντως, στη δική μας χώρα δημιουργήθηκε έντονη ανησυχία. Δέχομαι μηνύματα και τηλεφωνήματα, από γνωστούς και αγνώστους, από εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, οι οποίοι με ρωτούν αν πρέπει να ακυρώσουν τις εκδρομές που προγραμματίζουν στην Πόλη. Δημόσια και ιδιωτικά απάντησα και απαντώ ότι «εγώ αν είχα κλείσει δεν θα ακύρωνα και θα πήγαινα».
Τζούλια Λιακοπούλου: Είχατε την τύχη ή την ατυχία… να είσαστε στην Ιαπωνία τον Γενάρη, όταν έγινε ο σεισμός των 7,8 Ρίχτερ. Ο πρόσφατος αυτός σεισμός στοίχισε την ζωή σε πάνω από 200 ανθρώπους, πάνω από 700 τραυματίες και κοντά στους 150 οι αγνοούμενοι. Μετά τον κύριο σεισμό ακολούθησαν εκατοντάδες μετασεισμοί, που προκάλεσαν χιλιάδες κατολισθήσεις σε όλη την περιοχή καθώς και την κατάρρευση κτιρίων και δρόμων. Επίσης, προκλήθηκε τσουνάμι με κύματα ύψους άνω των πέντε μέτρων στην ακτή της χερσονήσου Νότο, μιας στενής λωρίδας γης που εκτείνεται περίπου εκατό χιλιόμετρα στη θάλασσα στην Ιαπωνία. Να σημειωθεί πως ο σεισμός έγινε αισθητός έως το Τόκιο, και ακόμη μακρύτερα, σε απόσταση 300 χλμ. Όλα αυτά, σε μία χώρα άριστα θωρακισμένη απέναντι στους σεισμούς…
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Πρόσφατα βρέθηκα στην Ιαπωνία επί τρίμηνο για πολλοστή φορά στην επιστημονική μου σταδιοδρομία. Για μένα αυτός ο σεισμός, τον οποίο αισθάνθηκα με μεγάλη διάρκεια, υπήρξε μια ακόμη μοναδική εμπειρία! Η δημόσια προειδοποίηση που λάβαμε στα κινητά μας τηλέφωνα 45 δευτερόλεπτα πριν το σεισμό, η αυτόματη ακινητοποίηση των shinkasen, δηλαδή των τρένων-σφαίρες που κινούνται με ταχύτητες άνω των 300 χλμ την ώρα, η άμεση δημόσια προειδοποίηση για το επερχόμενο τσουνάμι και άλλες πολλές εφαρμογές που αφορούν στην άμεση ενημέρωση του πληθυσμού και στην παρακολούθηση των φαινομένων, αποτελούν μοναδικά επιτεύγματα. Οι Ιάπωνες αντιμετωπίζουν και αυτοί πολλά προβλήματα, δεδομένου ότι πλήττονται από φυσικά φαινόμενα με θηριώδεις διαστάσεις. Αλλά φροντίζουν και τα λύνουν με αποφάσεις και στόχους, με αυστηρά χρονοδιαγράμματα, με αφοσίωση και συλλογική δουλειά.
Τζούλια Λιακοπούλου: Στις 11 Μαρτίου του 2011, σημειώθηκε ένας από τους φονικότερους σεισμούς παγκοσμίως, αυτός στη βορειανατολική Ιαπωνία μεγέθους 9,0 – 9,1 βαθμών Ρίχτερ, ο οποίος προκάλεσε τσουνάμι με μέγιστο ύψος τα 40,5 μέτρα και στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 15.000 ανθρώπους. Ο σεισμός αυτός, μίκρυνε την ημέρα και άλλαξε τον άξονα της Γης! Πόσο συχνά γίνονται τέτοιοι σεισμοί και σε ποιες περιοχές;
Γεράσιμος Παπαδόπουλος: Αυτός υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους σεισμούς από το 1900, δηλαδή από τότε που υπάρχουν σεισμογραφικά όργανα. Πράγματι, από έρευνες προέκυψε αυτή η μικρή μεταβολή στην διεύθυνση του άξονα της Γης αλλά μάλλον υπήρξε ένα παροδικό φαινόμενο που μάλλον δεν άλλαξε τελικά τη μέση χρονική διάρκεια της ημέρας.
Κλείνοντας αυτή την ενδιαφέρουσα συνομιλία μας, θέλω να επισημάνω ότι ο σεισμός εκείνος έπληξε την περιοχή όπου πρόσφατα βρέθηκα ως επισκέπτης ερευνητής στο κορυφαίο πανεπιστήμιο Tohoku στο Sendai, στη ΒΑ Ιαπωνία. Είχα επισκεφθεί την περιοχή με διεθνή αποστολή της UNESCO 11 μήνες μετά την καταστροφή. Τα σημάδια της καταστροφής από το σεισμό και το τσουνάμι ήταν ακόμη εμφανή, αν και το έργο της αποκατάστασης ήδη προχωρούσε. Τώρα διαπίστωσα την ολοκληρωτική μεταμόρφωση της περιοχής και την δραστική επαύξηση των προληπτικών μέτρων προστασίας. Η Ιαπωνία παραμένει πάντα ένα αξεπέραστο σχολείο προστασίας απέναντι στους σεισμούς και στις άλλες φυσικές καταστροφές.
