daf.liatou@gmail.com
Κύρια συνέπεια της Αναγέννησης, κυρίως όμως του πνευματικού κινήματος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, υπήρξε η διαμόρφωση μιας αντίληψης που υποστήριζε την ανάδειξη της γνώσης ως της βασικής παραμέτρου που θα επιβεβαίωνε και θα ενίσχυε την αξία ενός ατόμου. Η αντίληψη αυτή συνοψίστηκε στο γνωστό ρητό «η γνώση είναι δύναμη», άποψη που επικράτησε στην εξέλιξη και στη διαμόρφωση των μετέπειτα ανεπτυγμένων κοινωνιών. Ειδικά στον χώρο της εκπαίδευσης, ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα στηρίχθηκε στην παροχή –αφειδώς– γνώσεων που θα καθιστούσαν το άτομο κάτοχο ενός μεγάλου μέρους του επιστητού, αναλόγως του τομέα τον οποίο υπηρετούσε. Το φαινόμενο αυτό γνώρισε ακόμη μεγαλύτερη άνθιση με τη Βιομηχανική Επανάσταση, ενώ δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξει κάποιος πως ουσιαστικά αποτέλεσε σημείο αναφοράς ως προς τη δόμηση των σημερινών τεχνοκρατικών κοινωνιών αλλά και στη διαμόρφωση των ατομικών επιδιώξεων.
Ελάχιστοι βέβαια θα μπορούσαν να διαφωνήσουν με τη λογική και το βαθύτερο νόημα της συγκεκριμένης αντίληψης. Ο κάτοχος γνώσεων μπορεί εύκολα –ή τουλάχιστον πολύ ευκολότερα από κάποιον άλλο– να χειριστεί ένα πρόβλημα ή μια κατάσταση ανατρέχοντας στο πλήθος των θεωρητικών πληροφοριών που του παρέχει η γνώση. Μπορεί να αναζητήσει μια λύση και αναδιφώντας στη δεξαμενή των γνώσεών του ή μετασχηματίζοντας κάποιες από αυτές μέσα από την προσωπική ανασύνθεση, να δώσει απαντήσεις σε προβλήματα, αδιέξοδα, συζητήσεις. Όλα αυτά όμως υπό ορισμένες προϋποθέσεις οι οποίες σχηματικά θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο. Στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αντικειμενικότητα των πληροφοριών ή των γνώσεων που προσλαμβάνει καθώς και στη δυνατότητα διαχείρισης τους.
Η σημερινή εποχή ωστόσο, μέσα από το πλήθος των αλλαγών και των καινοτομιών που έχει προκαλέσει, έχει επιφέρει και στον τομέα αυτόν σημαντικές αλλαγές που μπορεί να χαρακτηριστούν ακόμη και κοσμογονικές. Σημαντική στον τομέα αυτόν υπήρξε η συμβολή του Διαδικτύου. Κατ’ αρχάς εξαιτίας του μέσου αυτού έχει αυξηθεί σε δραματικό βαθμό το πλήθος των γνώσεων που μπορεί ο χρήστης του να συλλέξει. Ενώ παλαιότερα ο επιστήμονας ή ακόμη και ένας απλός ερευνητής είχε να αντιμετωπίσει τον όγκο βιβλίων που θα του εξασφάλιζε η περιορισμένης έκτασης βιβλιοθήκη, σήμερα αντιθέτως το πάτημα ενός κουμπιού στον υπολογιστή παρέχει εκατομμύρια γνώσεων και πληροφοριών. Εκατομμύρια; Ναι, αλλά εδώ γεννάται το ζήτημα της διαχείρισής τους. Βέβαια, στο σημείο αυτό η συνεισφορά ειδικών φίλτρων μπορεί να δώσει μια απάντηση στο πρόβλημα, το οποίο όμως εξακολουθεί να υφίσταται.
Άμεσα συνδεόμενο με τον τομέα αυτόν είναι και το ερώτημα του κατά πόσο μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την αλήθεια των ειδήσεων, των γνώσεων και των πληροφοριών που δεχόμαστε. Το ερώτημα αυτό ειδικά για τη σημερινή εποχή νομίζω πως είναι και το σημαντικότερο. Καθημερινά πολλοί από τους χρήστες του Διαδικτύου κατακλύζονται από ηλεκτρονικά μηνύματα που τους πληροφορούν ή τους ενημερώνουν πάνω σε διάφορα θέματα, λιγότερο ή περισσότερο σημαντικά. Πολλές φορές η υποτιθέμενη ενημέρωση γεννά προβληματισμό ή ακόμη και φόβο από τη στιγμή που ο δέκτης του μηνύματος αδυνατεί να ελέγξει και να διαπιστώσει τη γνησιότητα και το αληθές των στοιχείων που αυτό παρέχει. Τι, λοιπόν, μπορούμε σήμερα να αποδεχτούμε ως πραγματικά αληθινό; Είναι βέβαιο πως η απόκτηση πληροφοριών μπορεί να μας παράσχει αναμφισβήτητα και την πραγματική γνώση; Η απάντηση, σήμερα, είναι μάλλον αρνητική.
Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως ειδικά ο χρήστης του Διαδικτύου πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και άκρως επιφυλακτικός ως προς το πλήθος των πληροφοριών που δέχεται. Δεν μπορεί κάποιος «ελαφρά τη καρδία» να αποδέχεται και με τη σειρά του να αναπαράγει την οποιαδήποτε πληροφορία ή υποτιθέμενη ενημέρωση, διότι όχι μόνο παραπλανάται ο ίδιος αλλά και γιατί ουσιαστικά γίνεται συμμέτοχος σε ένα παιχνίδι πανεθνικής ή ακόμη και παγκόσμιας παραπληροφόρησης. Η δυσκολία, βέβαια, έγκειται στον εντοπισμό της πραγματικής αλήθειας και ως προς αυτό δεν είμαι σίγουρη αν όλοι είναι ικανοί να το πετύχουν. Σε κάθε περίπτωση, έστω κι αν φαντάζει ή ακούγεται κάπως υπερβολικό, είναι σίγουρο πως η προερχόμενη εκ του Διαδικτύου γνώση στη σημερινή εποχή, αν δεν εξασφαλίζουμε –όσο το δυνατόν– ένα πλήθος προϋποθέσεων που θα επιτρέπουν τον έλεγχο των πηγών της ως προς την εγκυρότητά τους, δεν μπορεί «a priori» να μας καταστήσει φορείς και κατόχους της πραγματικής αλήθειας και, κατ’ επέκταση, να μας παράσχει τη δύναμη που επιθυμούμε.
