Δημοσιογράφος – Οικονομολόγος
jraptopoulos@gmail.com
Ο Κόσμος μας έχει ήδη αλλάξει. Ότι γνωρίζαμε ως κανονικότητα, ότι αναμενόταν ως εξέλιξη των υπαρχόντων συνισταμένων δεν υφίσταται πλέον. Τα συστήματα ταξινόμησης και διαχωρισμού που μας κληρονόμησε ο 20ος αιώνας, στηριζόμενα σε γεωγραφικά, πολιτικά-πολιτιστικά και κυρίως οικονομικά κριτήρια, που προσδιόριζαν γεωστρατηγικά συμφέροντα, σχημάτιζαν στρατιωτικές συμμαχίες, υποδαύλιζαν και συντηρούσαν πάσης φύσεως συγκρούσεις νομιμοποιώντας ή καταγγέλλοντάς τις, αποσυντίθενται με ταχείς ρυθμούς σε πραγματικό και όχι ιστορικό χρόνο.
Το 1992 ο Francis Fukuyama, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου την 9η Νοεμβρίου του 1989, την ανακήρυξη της αρχής της Νέας Τάξης Πραγμάτων τον Σεπτέμβριο του 1990 από τον George W. Bush και την συνεπακολουθούμενη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης την 26η Δεκεμβρίου του 1991, μέσω της δημοσίευσης του βιβλίου του “Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος” θριαμβολογούσε για την ιστορικά αναπόφευκτη επικράτηση του δημοκρατικού δυτικού τύπου φιλελεύθερου οικονομικού συστήματος ως την νομοτελειακή κατάληξη των διαχρονικών πολιτικών, κοινωνικών, τεχνολογικών, συγκρουσιακών ζυμώσεων και μετασχηματισμών.
Τριάντα ένα χρόνια μετά εξακολουθεί να υποστηρίζει το ίδιο και μαζί με αυτόν συντάσσεται και το σύνολο των δυτικών συστημικών think tank. Είναι όμως έτσι ή εθελοτυφλούμε μπροστά σε μία πραγματικότητα η οποία δεν συμφωνεί με το επίσημο αφήγημα; Υπάρχουν εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία και γεωπολιτική που καταδεικνύουν μία διαφορετική εκδοχή.
Οι τρομακτικοί ρυθμοί ανάπτυξης και μεγέθυνσης της κινεζικής οικονομίας, ενός μοναδικού υβριδικού συστήματος ακραίου καπιταλισμού με ταυτόχρονο απόλυτο κρατικό έλεγχο όλων των μακροοικονομικών και μικροοικονομικών παραμέτρων, με ιλιγγιώδες πρόγραμμα υποδομών και την δημιουργία ενός νέου δρόμου του μεταξιού.
Η ανασύσταση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας μέσα από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η δυναμική επανεμφάνισή της στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα με ηγετικό ρόλο, με εμπλοκή σε μια “ειδική πολεμική επιχείρηση” με το ΝΑΤΟ και εξαιτίας αυτής, αντιμέτωπη με ατελείωτες δέσμες οικονομικών κυρώσεων που όχι μόνο δεν την επιβραδύνουν αλλά φαίνεται να ενισχύουν το κύρος της, πέρα από το ΑΕΠ της.
Η δυναμική εμφάνιση της Ινδίας στο προσκήνιο με μία γοργά αναπτυσσόμενη οικονομία, με ξεκάθαρο διπλωματικό λόγο, προσανατολισμένη στην εξασφάλιση των συμφερόντων του έθνους της πρωτίστως, απομακρυνόμενη από το αποικιακό της παρελθόν και την επιρροή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας διεκδικώντας μια ισότιμη θέση στο τραπέζι τον μεγάλων παικτών.
Η απομάκρυνση από την Ατλαντική σφαίρα επιρροής παραδοσιακών συμμάχων στον Αραβικό κόσμο όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά κυρίως η διπλωματική προσέγγιση των Σουνιτών Σαουδαράβων με τους Σιίτες Ιρανούς με διαμεσολάβηση των Κινέζων, γεγονός υψίστης σημασίας για τις εύθραυστες ισορροπίες της περιοχής.
Η σύσταση των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) όπου μαζί με την είσοδο από 1η Ιανουαρίου του 2024 της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράν, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας και της Αργεντινής όπως αποφασίστηκε τον Αύγουστο του 2023 στην σύνοδο κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ και με δεκάδες ακόμη χώρες στον ενταξιακό προθάλαμο (ανάμεσα τους και η Τουρκία) θα αντιπροσωπεύουν σχεδόν τον μισό πληθυσμό του πλανήτη, το ένα τρίτο του παγκόσμιου ΑΕΠ αλλά πρωτίστως με ανυπολόγιστες ακόμα επιπτώσεις στον έλεγχο της ενέργειας, των πρώτων υλών, και κυρίως των σπάνιων γαιών.
Tα γεγονότα στην Αφρικανική Ήπειρο, το τελευταίο προπύργιο της αποικιοκρατίας με εμφυλίους σε, Λιβύη και Σουδάν και συντονισμένα θα έλεγε κανείς πραξικοπήματα – επαναστάσεις με λαϊκή υποστήριξη των ντόπιων πληθυσμών, σε Τσάντ, Γκαμπόν, Γουινέα, Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι, Νίγηρα με ξεκάθαρο αντιγαλλικό χαρακτήρα, μια και τα τέσσερα τελευταία κράτη αποτελούσαν και μέλη των ECOWAS (Οικονομική Ένωση Δυτικοαφρικανικών Κρατών) συνασπισμός στενά συνυφασμένος με τα γαλλικά και όχι μόνο συμφέροντα στην περιοχή. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε τις έντονες ανησυχίες για αλλαγή στο status quo, στα επίσης γαλλόφωνα, Μπενίν, Τόνγκο, Καμερούν, Ακτή Ελεφαντοστού, Σενεγάλη, όπου με εξαίρεση του Καμερούν αποτελούν επίσης μέλη των ECOWAS, τότε μιλάμε πλέον για μια ξεκάθαρη αλλαγή γεωπολιτικού προσανατολισμού της Ηπείρου και εναρμόνισή της με τον Παγκόσμιο Νότο.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί η έντονη και πολυεπίπεδη παρουσία Κίνας και Ρωσίας στην Αφρική τα τελευταία χρόνια, παρουσία οι οποία εκμεταλλεύεται και χειρίζεται άριστα την συσσωρευμένη οργή και δυσαρέσκεια από την χρόνια εκμετάλλευση και εξαθλίωση από την αποικιακή αναπτυγμένη Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμέτωπη με σωρεία δομικών και διαρθρωτικών προβλημάτων, με ένα οξύμωρα αντιδημοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα), με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου, τις ολοένα και αυξανόμενες αποσχιστικές φωνές, (Marine Le Pen στην Γαλλία, δημοσκοπική άνοδο του εθνικολαϊκιστικού κόμματος AfD στην Γερμανία), με φωνές διαφοροποίησης όσον αφορά την απόλυτη κυριαρχία και επιβολή του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και νομοθεσίας έναντι των τοπικών, (Πολωνία, Ουγγαρία, Ιταλία ) αλλά κυρίως με εξαιρετικά επισφαλείς για την ίδια της την ύπαρξη, διπλωματικές, στρατιωτικές ενεργειακές, μεταναστευτικές και οικονομικές επιλογές.
Τέλος οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, με το ερεβώδες δημόσιο χρέος των 31,46 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (με αναστολή του ανώτατου ορίου δανεισμού μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2025,) με αδιέξοδες γαιωστρατηγικές επιλογές, απόρροια μιας αλαζονικής και ελέω Θεού μονοκρατορικής ηγεμονικής θέασης του παγκόσμιου γεωπολιτικού χάρτη, με μία κοινωνία βαθιά διχασμένη, και σε περιδίνηση και το βαθύ κράτος να αντιμάχεται φανερά πλέον κάθε προσπάθεια ομαλοποίησης, παρουσιάζει όλα τα ιστορικά χαρακτηριστικά μίας αυτοκρατορίας που φαίνεται να κλείνει τον κύκλο της.
Οι κυριότερη όμως παθογένεια του υφιστάμενου συστήματος καθώς συμπληρώνουμε σε λίγο το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα ήταν η σταδιακή μετάβαση σε μία αφηγηματική πραγματικότητα. Εδώ και καιρό μας ανακοινώνεται ως θέσφατο το τι πρέπει να φοβόμαστε, να ελπίζουμε, να προσδοκούμε, να πιστεύουμε, να ονειρευόμαστε, να περιμένουμε. Η εξελικτική πορεία μίας κοινωνίας στα πλαίσια ενός φιλελεύθερου συστήματος θα έπρεπε να συμβαίνει από κάτω προς τα πάνω και όχι το αντίθετο. Θα έπρεπε να κινούμαστε προς το περισσότερο και ευρύχωρο και όχι το λιγότερο και πεπερασμένο. Η Οικονομία, ως έκφανση του φυσικού νόμου, έχει αποκοπεί από τον ορθόδοξο παραδοσιακό ρόλο της βέλτιστης χρήσης πόρων (μέσω της καινοτομίας και τεχνολογίας) και της απρόσκοπτης ανταλλαγής πλεονασμάτων σε χειραγωγούμενες κερδοσκοπικές προσδοκίες μελλοντικών προβλέψεων, πάνω όμως σε πρώτες ύλες, αγαθά, και ενεργειακά αποθέματα ο έλεγχος των οποίων χάνεται με ταχύ ρυθμό, αν δεν έχει ήδη χαθεί.
Η Νέα Τάξη Πραγμάτων ήταν τελικά η παλαιά τάξη πραγμάτων και νομοτελειακά θα ακολουθήσει την πτώση των κυριότερου εκφραστή και φορέα της.
Η μετάβαση όμως στην διάδοχη κατάσταση πραγμάτων θα γίνει ομαλά; Πόσο κοντά είμαστε στον ολοκληρωτικό αφανισμό; Που θα «κλειδώσει η νέα έκφανση της πραγματικότητας» και με ποιον τρόπο θα υλοποιηθεί; Ευκαιριακοί σύμμαχοι θα μετατραπούν σε εχθρούς; Παραδοσιακοί εχθροί θα ενταχθούν σε συμμαχίες ανάγκης με διακύβευμα την ύπαρξή τους;
Και μήπως τελικά στην παγκόσμια σκακιέρα η κίνηση ματ ανήκει στην Βασίλισσα του Νότου;
