Ο Καθεδρικός ναός του Αγίου Σάββα είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία στο Βελιγράδι της Σερβίας. Σήμερα είναι ο μεγαλύτερος ορθόδοξος ναός των Βαλκανίων. Είναι κτισμένος στο κέντρο του Βελιγραδίου, στη θέση που εικάζεται πως βρισκόταν ο τάφος του Αγίου Σάββα, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Ο Αγ. Σάββας είναι ο ιδρυτής της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το λείψανο του κάηκε το 1595 από τον Σινάν Πασά. Η πρώτη ιδέα για ανέγερση ναού αφιερωμένο στον αγαπημένο Άγιο των Σέρβων ξεκίνησε το 1895, 300 χρόνια από την καύση του λειψάνου του Αγίου Σάββα. Ωστόσο, λόγο του Οθωμανικού ζυγού δεν καρποφόρησε. Τελικά θεμελιώθηκε στις 10 Μαΐου 1935. Όταν η τότε Γιουγκοσλαβία ήταν υπό κατοχή το 1941.
Το ημιτελές κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη από τον γερμανικό στρατό και τους οπαδούς του προέδρου Τίτο. Μετά τον πόλεμο, η Ορθόδοξη Εκκλησία απέτυχε στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει άδεια για την ολοκλήρωση του κτηρίου. Τελικά Μετά από πολλές προσπάθειες του Πατριάρχη Σερβίας Γερμανού του Β’ χορηγήθηκε άδεια το 1984 και ο αρχιτέκτονας Branko Pešić ανέθεσε να προσαρμόσει το έργο σε νέες τεχνικές κατασκευής. Στις 12 Μαΐου 1985, πραγματοποιήθηκε λειτουργία στο ναό με συμμετοχή 100.000 ατόμων. Αυτό σηματοδότησε ένα σημείο καμπής στην τότε κομμουνιστική χώρα. Ή εκκλησία είχε αποκαταστήσει τη θέση της και η κομμουνιστική ελίτ έπρεπε να υποχωρήσει από μια δεκαετή απαγόρευση που απέτρεψε την κατασκευή της εκκλησίας. Τον Ιούνιο του 1989 ο συγκεκριμένος θόλος του ναού, βάρους 4.000 τόνων και κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου στο έδαφος, ανυψώθηκε στη σημερινή του θέση. Το μήκος του ναού είναι 91 μέτρα και έχει σταυροειδές σχήμα. Έχει συνολικά 4 επίπεδα και μια επιπλέον κρύπτη (υπόγειος χώρος) κάτω από τον κυρίως Ναό, σε βάθος 7 μέτρων. Υπάρχουν 3 στοές με συνολική έκταση 1.444 τετραγωνικών μέτρων, στις οποίες στέκεται η χορωδία. Το ύψος του ναού από το κέντρο του μέχρι τον κεντρικό θόλο είναι 65 μέτρα.
Στον κεντρικό του θόλο (τρούλο) ,ο οποίος έχει βάρος 4050 τόνους και καλύπτεται από χαλκό, υπάρχει ένας τεράστιος επίχρυσος σταυρός που φαίνεται από όλο το Βελιγράδι. Έχει εμβαδών 700 τετραγωνικών μέτρων και η έκτασή του είναι 34 μέτρα. Εκτός από τον κεντρικό θόλο υπάρχουν άλλοι 13 θόλοι μαζί με 5 άλλους ημιθόλους και άλλους 5 μικρούς θόλους πίσω από το ιερό. Ο Ναός έχει 4 καμπαναριά όπου υπάρχουν 49 καμπάνες και 18 χρυσούς σταυρούς στους τρούλους του. Η κεντρική πόρτα του ναού είναι δίφυλλη από βελανιδιά. Το συνολικό ύψος του εξωτερικού ανέρχεται σε 80 μέτρα. Το εξωτερικό της εκκλησίας είναι επενδυμένο με λευκό μάρμαρο που προέρχεται από την Καβάλα στην Ελλάδα και τα γείσα στην πρόσοψη είναι κατασκευασμένα από κόκκινο γρανίτη από την Φινλανδία. Η διάμετρος του θόλου είναι 30,16 μέτρα. Ο πολυέλαιος των 12 όψεων έχει διάμετρο 21 μ. και ζυγίζει 7 τόνους Ο πολυέλαιος έχει διακοσμηθεί με ξύλινες εικόνες
Σε αυτόν δεσπόζει ο Αναστάντας Χριστός, καθισμένος σε ουράνιο τόξο με το δεξί χέρι υψωμένο σε ευλογία – μάλιστα τον Ιανουάριο του 2019 τρεις ψηφίδες τοποθετήθηκαν από τον ίδιο τον Βλαντιμίρ Πούτιν, όσο έξω από το ναό παρέμεναν συγκεντρωμένοι περίπου 125.000 Σέρβοι. Μια άλλη σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι ο Άγιος Σάββας ενώνει τη Σερβία και τη Ρωσία σε μια ορθόδοξη συμμαχία. Η εικονογράφηση είναι μια προσφορά της Μόσχας στο Βελιγράδι, ενώ εκτός από εκείνες τις τρεις ψηφίδες, τότε ο Ρώσος πρόεδρος είχε βάλει και την υπογραφή για τη δωρεά ακόμα 5 εκατ. δολαρίων. Άλλωστε, στην ταμπέλα με τις πληροφορίες που υπάρχει στο εξωτερικό η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom αναφέρεται ως μέγας χορηγός. Κύριος σχεδιαστής και δημιουργός των ψηφιδωτών είναι ο Ρώσος ακαδημαϊκός Νικολάι Μουχίν.Το 2019 το συνολικό κόστος υπολογιζόταν σε 100 εκατ. ευρώ, με τα 40 εκατ. να προέρχονται από τα κρατικά ταμεία, τα 10 εκατ. από τη Ρωσία και τα υπόλοιπα από δωρεές ιδιωτών. Οι ψηφίδες περιέχουν καθαρό χρυσό 24 καρατίων, ενώ πολλές περιέχουν και ασήμι. Τα πολύτιμα υλικά δεν χρησιμοποιήθηκαν μόνο για να ανακλούν το φως, αλλά και για να εξασφαλιστεί η αντοχή στο χρόνο. Τον Χριστό του τρούλου τον περιβάλλουν τέσσερις άγγελοι, οι Απόστολοι και η Θεοτόκος, η σύνθεση είναι εμπνευσμένη από τον κύριο τρούλο στη βασιλική του Αγίου Μάρκου στη Βενετία. Τα κατώτερα τμήματα είναι επηρεασμένα από το Ευαγγέλιο του Λουκά και τις πρώτες αφηγήσεις των Πράξεων των Αποστόλων.
Τα κείμενα που κρατούν οι άγγελοι είναι γραμμένα στην εκκλησιαστική σλαβική γλώσσα, ενώ τα ονόματα των εικονιζόμενων προσώπων στα ελληνικά. Η πρώτη γλώσσα δηλώνει πανσλαβικό αίσθημα ενώ η δεύτερη τη σύνδεση με τις βυζαντινές παραδόσεις. Επίσης, η Παναγία η Πλατυτέρα στην αψίδα του ιερού βήματος θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ψηφιδωτά στον κόσμο, αντίγραφο της Παναγίας της Νικοποιού στην Αγια-Σοφιά.
Ο συνολικός του διάκοσμος κατατάσσει τον Άγιο Σάββα στον έκτο μεγαλύτερο ναό στον κόσμο, μετά τη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, τον καθεδρικό ναό της Σωτηρίας του Λαού στο Βουκουρέστι (ημιτελής), τη βασιλική του Εθνικού Ναού της Αμόλυντης Σύλληψης στην Ουάσινγκτον, τη βασιλική της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Έστεργκομ και τον καθεδρικό του Βερολίνου. Στο πλάι του ναού δεσπόζει ένα άγαλμα του Αγίου Σάββα. Απλός και στιβαρός, κρατά το σταυρό και το Ευαγγέλιο – πρόκειται για δωρεά της Εκκλησίας της Ρωσίας.
Εκτός από τον τρούλο, από μακριά φαίνεται και ο τεράστιος επίχρυσος σταυρός, ο οποίος έχει εξίσου ενδιαφέρουσα ιστορία. Σχεδιασμένος από τον Νεμπόισα Μίτριτς, τον εβραϊκής καταγωγής γλύπτη που επέζησε του Ολοκαυτώματος, και τον Μπράνκο Πέσιτς, επικρίθηκε ως μάλλον… μινιμαλιστικός για τα γούστα της εποχής.
Ζυγίζει 4 τόνους και έχει ύψος 12 μέτρα και πλάτος 5 μέτρα, όμως περισσότερο ενόχλησαν τα τέσσερα S που συμβολίζουν τον σερβικό εραλδικό σταυρό, ο οποίος στην πρώην Γιουγκοσλαβία θεωρούνταν σύμβολο μόνο της Σερβίας. Η κριτική που δέχθηκε ήταν τέτοια, που ο Νεμπόισα Μίτριτς, ο οποίος είχε χάσει ολόκληρη την οικογένειά του στο Ολοκαύτωμα, αυτοκτόνησε στις 23 Αυγούστου 1989.
Σήμερα βέβαια ο σταυρός που σχεδίασε είναι ένας από τους πιο αντιγραμμένους στη σερβική Εκκλησία, και συχνά αναφέρεται ως ο Σταυρός του Σάββα. Αρχιτέκτονες είναι οι Μπόγκνταν Νεστόροβιτς και Αλεκσάνταρ Ντερόκο που διακρίθηκαν στον αρχικό διαγωνισμό, ενώ την αποπεράτωση ανέλαβε τη δεκαετία του 1980 ο Μπράνκο Πέσιτς. Επισήμως η εκκλησία λειτούργησε το 2004, σήμερα όμως (2023) θεωρείται οτι είναι πλήρης και τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά μοιάζει με την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.
