anastopoulos@politispress.gr
Η Θεία Μετάληψη ή Θεία Κοινωνία ή Θεία Ευχαριστία είναι το κέντρο της Εκκλησίας και χωρίς αυτήν δεν υπάρχει χριστιανισμός. Πως το βλέπει η Θρησκεία και πως η επιστήμη; Η πρώτη βασίζεται στην Πίστη και η δεύτερη στα πειράματα και την εφαρμοσμένη λογική. Μέσα στη μεγάλη κοινωνική αναταραχή και τη λαχτάρα για επιστροφή στην ομαλότητα, η εκκλησιαστική λατρεία είναι ένα ουσιώδες μέσο, στο οποίο οι πιστοί προσφεύγουν για να βρουν στήριξη και καταφυγή. Διχασμένοι οι πιστοί , σκληροπυρηνικοί οι άπιστοι, αδιάλλακτοι οι επιστήμονες. Πολύς ο λόγος που γίνεται για τον τρόπο της Θείας Κοινωνίας, ειδικά μάλιστα, μετά την απαγόρευση της από ορισμένα κράτη λόγω Covid-19.
O παλιός τρόπος μετάληψης των πιστών ήταν πρώτα το «Σώμα» του Χριστού από το Δίσκο και μετά το Αίμα του Χριστού από το Ποτήριο. Οι χριστιανοί μεταλάμβαναν χωριστά το σώμα και το αίμα του Κυρίου. Το μεν σώμα το έπαιρναν επί της δεξιάς παλάμης τοποθετούμενης επί της αριστεράς, το δε αίμα το έπιναν απ’ ευθείας από το άγιο Ποτήριο. Όπως δηλαδή κοινωνούν σήμερα κληρικοί.
Η λαβίδα πιθανότατα εισήχθη στη λατρεία για πρακτικούς λόγους, προς αποφυγή της βεβήλωσης της θείας κοινωνίας κατά τη μετάδοσή της στα νήπια και τους ανήμπορους. Επικράτησε δε καθόσον η χρήση της αποδείχτηκε στην πράξη πολύ πιο εύκολη διαδικασία. Μέχρι τον 11ο αιώνα πάντως, ίσχυε ο παλιός τρόπος μετάδοσης της Θείας Κοινωνίας, και μόνο κατ’ εξαίρεση χρησιμοποιούταν η λαβίδα. Η λέξη λαβίδα δήλωνε τη «λαβίδα» των ιερατικών δακτύλων και χεριών, με τα οποία το Άγιο Σώμα εισαγόταν στα στόματα των πιστών. Το κοχλιάριο (κουταλάκι) χρησιμοποιήθηκε αργότερα τοπικά και γενικεύθηκε τον 11ο αιώνα, αλλάζοντας τον τρόπο Μεταλήψεως. Η ονομασία όμως της λαβίδας έμεινε στο κουταλάκι.
Στην Αυστρία, ο Μητροπολίτης Αρσένιος εφάρμοσε την παλιά πρακτική της Εκκλησίας, δηλ. την Θεία Μετάληψη χωρίς τη χρήση λαβίδας. Ο εμβαπτισμένος άρτος στον οίνο που λαμβάνει απευθείας στο στόμα του ο πιστός, είναι ένας αποδεκτός τρόπος για τη Θεία Κοινωνία, τον οποίο προτείνουν ως παραδοσιακό και ασφαλή συνάμα, πολλοί θεολόγοι.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος εισήγαγε την χρήση ατομικής λαβίδας, μια πρακτική που επικρίθηκε και δεν έτυχε συνολικής εφαρμογής από τους ιεράρχες της Αμερικής.
Ο Μητροπολίτης Γερμανίας Αυγουστίνος προέτρεψε τους πιστούς να κάνουν υπομονή και να μην κοινωνούν, μέχρι να ανακληθεί η προσωρινή απόφαση της κυβέρνησης. Δεν θέλησε να εφαρμόσει κάποια από τις λύσεις που προτείνονται. Θεώρησε προτιμότερη την αποχή.
Η πιο παραδοσιακή Εκκλησία της Ρωσίας δεν διστάζει να εφαρμόσει την εξής πρακτική: Οι ιερείς απολυμαίνουν σε οινόπνευμα (αλκοόλ) τις λαβίδες κατά τη διάρκεια της Θείας Κοινωνίας, μετά από κάθε πιστό που κοινωνά. Επιπλέον, οι λαϊκοί δεν σκουπίζουν τα χείλη τους στο κοινό για όλους μάκτρο, αλλά σε ξεχωριστά μαντήλια τα οποία έπειτα καίγονται. Οι μεταλαμβάνοντες δεν ασπάζονται το Άγιο Ποτήριο.
Όλα αυτά τα ποικίλα παραδείγματα δείχνουν ότι σε περιόδους κρίσεων, είναι θέμα των σοφών και αφοσιωμένων ιερέων, να αποφασίσουν πώς είναι προτιμότερο να διακονήσουν τους πιστούς και να τους βοηθήσουν, παρέχοντας τους πληροφορίες και υπενθυμίζοντας τους την ιστορία. Από την άλλη μεριά, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε πως το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας είναι αδιαπραγμάτευτο και δεν μπορεί να αλλάξει ο τρόπος μετάδοσής του. Μπορεί, όμως, κάποια Μητρόπολη να εφαρμόσει προς καιρόν κάποια εκκλησιαστική οικονομία, όπως λέγεται, πάντοτε σε συνεννόηση με το Φανάρι.
Μέχρι στιγμής, η καλύτερη μέθοδος, που έχει προταθεί από το Πατριαρχείο της Ρουμανίας και την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αμερική, φαίνεται να είναι η χρήση ατομικών μεταλλικών κουταλιών μετάληψης για κάθε πιστό, που να αποστειρώνονται αργότερα, μετά την λειτουργία. Μια μέθοδος που είναι και οικεία και αξιόπιστη.
Όλες αυτές οι μέθοδοι, δεν εναντιώνονται σε δογματικά ιδεώδη της Εκκλησίας, όμως εγείρουν θεολογικά ερωτήματα και ίσως αλλοιώνουν τη σημασία αυτού που συμβαίνει στη Θεία Λειτουργία, για το πώς θα δέχεται ο πιστός τη Θεία Κοινωνία. Μέθοδοι εμβάπτισης και τοποθέτησης της μετάληψης κατευθείαν στο στόμα του πιστού χωρίς λαβίδα μπορούν να γίνουν χαώδεις. Μέθοδοι που εισάγουν άλλα σκεύη, όπως χάρτινα ποτήρια μιας χρήσης ή ξύλινα κουτάλια, δημιουργούν ανώφελα απορρίμματα, είναι μη βιώσιμες και έρχονται σε αντίθεση με τους κανόνες της Εκκλησίας. Μέθοδοι που χρησιμοποιούν χημικές ουσίες για να καθαρίσουν την κοινή λαβίδα είναι δύσκολο να εφαρμοστούν αποτελεσματικά και βάζουν ξένες ουσίες μέσα στο δισκοπότηρο. Μέθοδοι που χρησιμοποιούν το ιστορικό της λειτουργίας ως δικαιολογία για την Κοινωνία «στο χέρι», αλλά το κάνουν επιλεκτικά, παραλείποντας το κοινό Ποτήριο, απομακρύνονται από την ορθότητα.
Αυτή τη δύσκολη για όλους περίοδο του Covid-19, θα πρέπει να αναζητηθεί μια αποδεκτή από όλους μέθοδος μετάληψης της Θείας Κοινωνίας, που να είναι θεολογικά, ιστορικά και ιατρικά βάσιμη. Οι εκκλησιαστικές αρχές θα πρέπει να ενεργούν στο πνεύμα της Εκκλησιαστικής παράδοσης με ειλικρίνεια, έχοντας υπόψη ότι αυτές οι αποφάσεις και οι αλλαγές ενδέχεται να παραμείνουν σε ισχύ για καιρό μετά το τέλος της πανδημίας. Το χρέος των πνευματικών ηγετών δεν είναι μόνο στο χθες και στο σήμερα, αλλά στο αύριο και στο όραμα μιας Εκκλησίας, που μαθαίνει να ζει και να αλλάζει για να μπορεί να αγκαλιάσει και τους πιο αδύναμους και ευάλωτους ανθρώπους, ειδικά σε μια δύσκολη κατάσταση όπως η σημερινή.
