lamprospapades@gmail.com
Με αφορμή την ημέρα μνήμης του Ναζιστικού ολοκαυτώματος στο Δίστομο, την 10η Ιουνίου 1944, είναι πλέον ξεκάθαρο πως όταν οι θύτες δεν τιμωρούνται, τα εγκλήματα επαναλαμβάνονται και μάλιστα πολύ πιο σκληρά.
Αν και στην Ελλάδα απουσιάζει η σχετική ανάλυση λόγω «εξαγνισμού» της Γερμανικής πολιτικής, η έρευνα στο δυτικό κόσμο δείχνει ότι υπήρξε εξάρτηση του Χίτλερ και την σύγχρονης γερμανικής διπλωματίας απο το ρητό ”περασμένα-ξεχασμένα”…Είναι πλέον σαφές ότι ο Ναζισμός άντλησε τις οργανωμένους μεθόδους εξαφάνισης των λαών από καθεστώτα και πρόσωπα όπως ο Κεμαλισμός και ο Κεμάλ, όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Στέφαν Ίχριγκ στο έργο του «Ο Ατατούρκ στον κόσμο των Ναζί» από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Στο εσωτερικό της κατακτημένης Ελλάδας η Αντίσταση έδινε σχήμα στις δομές της πολιτικής εξουσίας του λαού από τον Απρίλιο: Από τις 14 ως τις 27 Απριλίου διεξάχθηκαν στους Κορυσχάδες της Ευρυτανίας οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου με 206 εκλεγμένους αντιπροσώπους οι οποίοι ξεκίνησαν από κάθε γωνιά της χώρας.
Στις 18 Απριλίου διαμορφώθηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ)…Στις 23 και τις 30 Απριλίου η ΠΕΕΑ οργάνωσε εκλογές στην Ελεύθερη Ελλάδα και σε πολλές κατεχόμενες περιοχές.
Στην Ελλάδα η αγριότητα των Γερμανών κορυφωνόταν όσο η θέση του Ράιχ γινόταν δυσχερέστερη στα πολεμικά μέτωπα και όσο η ελληνική Αντίσταση δυνάμωνε και κυριαρχούσε.Οι δυνάμεις Κατοχής από τον Απρίλιο του 1944 προχώρησαν σε αδυσώπητο πόλεμο με καταστροφές, αγριότητες, μπλόκα στις συνοικίες των μεγάλων πόλεων, εκτελέσεις φυλακισμένων και ομήρων, μαζικές συλλήψεις, μεταφορά συλληφθέντων στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζικές σφαγές, ολοκαυτώματα.Οι ενέργειες αντιποίνων των Γερμανών στο κρίσιμο διάστημα, στην περιοχή περιμετρικά του Διστόμου, αφορούν τον Καρακόλιθο και το Κυριάκι στις 25 Απριλίου 1944, τη Δεσφίνα στις 7 Ιουνίου 1944, το Καλάμι στις 11 Ιουνίου 1944.
Το Σάββατο 10 Ιουνίου 1944 ήταν η σειρά του Διστόμου.
Η στρατιωτική εμπλοκή των δυνάμεων κατοχής με το Δίστομο ξεκίνησε πολύ νωρίς: Τον Δεκέμβριο του 1941 μεμονωμένοι κλαρίτες από το Δίστομο έστησαν ενέδρα σε Ιταλούς στη θέση Της Παπαδιάς το Πηγάδι και οι Ιταλοί σε αντίποινα έκαψαν πέντε σπίτια στο Δίστομο στις 13 Δεκεμβρίου 1941.
Αλλά και μετά τη σφαγή οι Διστομίτες δεν υπέστειλαν τη σημαία του αγώνα για την απελευθέρωση. Όταν την 1 Ιουλίου 1944 η V Ταξιαρχία και το 42ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ χτύπησαν τους Γερμανούς και απελευθερώθηκε η Άμφισσα, οι μαχητικές ομάδες Διστόμου – Στειρίου μαζί με το ΙΙΙ/34 τάγμα και τον 7ο λόχο του ΙΙ/34 Τάγματος έστησαν ενέδρα στη Στενή και υποχρέωσαν σε υποχώρηση τις γερμανικές δυνάμεις που από τη Λιβαδειά κινήθηκαν προς την Άμφισσα.
Τίποτε ωστόσο δεν μπορεί να δικαιολογήσει την αγριότητα των Γερμανών στις 10 Ιουνίου 1944 στο Δίστομο. Οπως επισημαίνει ο ιστορικός Πολυμέρης Βόγλης: «Τα αντίποινα σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού στη διάρκεια της Κατοχής δεν ήταν αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας κάποιων φανατισμένων αξιωματικών ή έκφραση οργής των κατοχικών στρατευμάτων για τις απώλειες που είχαν από τις επιθέσεις των ανταρτών. Τα αντίποινα είχαν συστηματικό χαρακτήρα, βασίζονταν σε ιδιαίτερη λογική και εξυπηρετούσαν συγκεκριμένους στόχους». Να τρομοκρατήσουν τον πληθυσμό, να τον κάνουν να μη στηρίζει την Αντίσταση και, αν ήταν δυνατό, να τον στρέψουν εναντίον της.
Ετσι συναριθμούνται πάνω από 300 θηριωδίες στην Ελλάδα, τις περισσότερες από τις οποίες διέπραξε η Βέρμαχτ (τακτικός στρατός) και όχι η Γκεστάπο ή τα SS, καθώς και κάποιες οι σύμμαχοι των Γερμανών Βούλγαροι και Ιταλοί. Κάνδανος, Δράμα, Δοξάτο, Προσοτσάνη, Κομμένο, Καλάβρυτα, Χορτιάτης, Μουσιωτίτσα, Δίστομο είναι κάποια από τα «αδικοχαλασμένα» σημεία της πατρίδας μας. Κι ας μη λησμονούμε το Λίντιτσε της Τσεχίας (10/6/1942) και το Οραντούρ της Γαλλίας (10/6/1944), ταυτόχρονα με το Δίστομο!
Σκηνές απερίγραπτης φρίκης:
Οι Γερμανοί σκοτώνουν όποιον συναντούν…Μπαίνουν στα σπίτια και ξεκληρίζουν οικογένειες. Βιάζουν, αποκόβουν μαστούς… Λογχίζουν εγκύους… Στραγγαλίζουν αχρόνιαστα βρέφη ποδοπατώντας τα κάτω από τη ναζιστική μπότα. Πυρπολούν σπίτια. Τρυπούν κρασοβάρελα και χύνουν τη σοδειά.
Στον κατάλογο των νεκρών μετράμε τριάντα ένα άτομα του ευρύτερου σογιού της οικογένειας Σφουντούρη.
Τα εκτελεσμένα ανήλικα μέχρι και τεσσάρων ετών είναι τα ακόλουθα: Κωνσταντίνα Δημάκα 6 μηνών, αβάφτιστο Ζάκκα 2 μηνών, Ζωίτσα Σταθά 7 μηνών, αβάφτιστο Μπάρλου 5 μηνών, Ανεστία Γαμβρίλη 1 έτους, Μαργαρίτα Ζήση 1 έτους, Δημήτρης Λιάσκος 1 έτους, Γιάννης Λούκας 2 ετών, Λουκάς Γρίβας 2 ετών, Νικόλας Σφουντούρης 2 ετών, Ελένη Μπασδέκη 3 ετών, Μαρία Νικολάου 3 ετών, Χρήστος Σεχρεμέλης 3 ετών, Γιάννης Σταθάς 3 ετών, Οθωνας Τσάμης 3 ετών, Τασούλα Μπάρλου 4 ετών, Παναγιωτίτσα Σταύρου 4 ετών, Αργύρης Σφουντούρης 4 ετών, Σοφία Μπαμπανοπούλου 4 ετών, Βασιλική Γαμβρίλη 4 ετών.
Φοβούμενοι οι Γερμανοί επίθεση των ανταρτών από τον Ελικώνα καθώς έπεφτε η νύχτα, έφυγαν άρον άρον για τη Λιβαδειά.
Νέα φάλαγγα την επομένη κινήθηκε προς το Δίστομο, εκτελώντας όποιον συναντούσε.
Στις 24 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί επανήλθαν και έκαψαν τα σπίτια και τις θημωνιές στα αλώνια του Στειρίου, χωρίς ανθρώπινες απώλειες αφού οι κάτοικοί του είχαν προλάβει να κρυφτούν σε γειτονικές δύσβατες περιοχές του χωριού.
Ο νομάρχης Γεωργόπουλος καταλήγει στην έκθεσή του προς το υπουργείο Εσωτερικών: «Διά την τραγωδίαν του Διστόμου διεμαρτυρήθην εντονώτατα κατ’ επανάληψιν εις τον εδώ Διοικητήν των Σωμάτων Εφόδου. Του αφηγήθην τους βανδαλισμούς και τας ωμότητας των στρατευμάτων του και του διεζωγράφισα την αλγεινήν απήχησιν που έσχον εις τον λαόν αι διαπραχθείσαι βαναυσότητες και θηριωδίαι. Εν αρχή ο κ. Διοικητής εψιθύρισε λέξεις τινάς εκφράζουσας την αμφιβολίαν του εις την αφήγησίν μου. Αλλά τότε τον προεκάλεσα να δεχθή να διαπιστώσει αυτοπροσώπως μετ’ εμού τα ιστορούμενα. Ηρκεσεν αυτό δια να ψελλίσει ακατανοήτους λέξεις, να ερυθριάση κατ’ επανάληψιν και να κύψη την κεφαλήν».
Δέκα ημέρες μετά τη σφαγή έφθασε στο Δίστομο αποστολή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Η Ελλη Αδοσίδου στην επίσημη αναφορά της προς την υπηρεσία γράφει για παιδιά που τα αποκεφάλισαν ή συνέτριψαν το κεφάλι τους με την μπότα τους, για ομαδικούς κατ’ επανάληψη βιασμούς ανήλικων κοριτσιών μπροστά στα μάτια των γονιών τους, για ξεκοίλιασμα εγκύων και πνίξιμο των εμβρύων με τα εντόσθιά τους, ως και για αργό και βασανιστικό γδάρσιμο ενός πεντάχρονου παιδιού.
Η σφαγή διήρκεσε περίπου μιάμιση ώρα, γιατί οι Γερμανοί έπρεπε να επιστρέψουν στη βάση τους προτού τους προλάβει η νύχτα.
Την αποκάλυψη των πραγματικών περιστατικών της σφαγής οφείλουμε στους ίδιους τους Γερμανούς, αφού την αποστολή των SS συνόδευε, προκειμένου να συλλέξει πληροφορίες για δραστηριοποίηση των ανταρτών στην περιοχή, ο μυστικός αστυνομικός Γκέοργκ Κοχ, ο οποίος συνέταξε αναφορά προς τη διοίκηση στην Αθήνα, περιγράφοντας λεπτομερώς την έρευνα του χωριού από την ομάδα του Λάουτενμπαχ, κατόπιν την επίθεση των ανταρτών στον δρόμο για το χωριό Στείρι και τελικά τη δολοφονία «όλων των παρόντων στο Δίστομο». Με την αναφορά του ο Κοχ αντέκρουε ψευδή αναφορά του Λάουτενμπαχ που ανέφερε ότι οι άντρες του δέχθηκαν επίθεση «με όλμους, αυτόματα όπλα και τουφέκια από τη μεριά του Διστόμου». Ο Κοχ ανέφερε επίσης ότι μόνο αφού το τάγμα είχε αποτελεσματικά απωθήσει τους «αντάρτες» έκανε μεταβολή προς το Δίστομο για να διεκπεραιώσει τη σφαγή.
Η τύχη των υπευθύνων της σφαγής:
Ο Φριτς Λάουτενμπαχ σκοτώθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1944 στο Ανατολικό Μέτωπο, κατά την υποχώρηση των Γερμανών στην Ουγγαρία.
Ο Κουρτ Ρίκερτ απαλλάχθηκε από γερμανικό δικαστήριο μεταπολεμικά, λόγω παραγραφής.
Ο Καρλ Σίμερς σκοτώθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1944 στη βόρεια Ελλάδα από νάρκη, κατά την υποχώρηση των Γερμανών.
Ο στρατηγός Χέλμουτ Φέλμι καταδικάστηκε στη Δίκη της Νυρεμβέργης σε φυλάκιση 15 χρόνων, όμως ο Αμερικανός ύπατος επίτροπος για τη Γερμανία Τζον Μακ Κλόι μείωσε την ποινή σε δέκα χρόνια το 1951 και ο Φέλμι αποφυλακίστηκε την ίδια χρονιά, όπως και οι πιο πολλοί στρατηγοί της χιτλερικής στρατιάς.
Ο Χάιντς Ζάμπελ συνελήφθη από τους Γάλλους στη Γερμανία και εκδόθηκε στην Ελλάδα. Παρέμεινε στις φυλακές Αβέρωφ έως το 1953. Η κυβέρνηση της τότε Δυτικής Γερμανίας άσκησε έντονες πιέσεις για την αποφυλάκισή του και ο γερμανικός Τύπος της εποχής τον χαρακτήριζε «τελευταίο Γερμανό αιχμάλωτο πολέμου στην Ελλάδα». Η Ελλάδα τον άφησε ελεύθερο έπειτα από διαβεβαιώσεις ότι η δικαστική διαδικασία θα συνεχιζόταν στη Γερμανία. Απαλλάχθηκε από την πρώτη «έρευνα» (1953-54) γιατί ο Γερμανός δικαστής έκρινε ότι η συμμετοχή του στη σφαγή στο Δίστομο και το Καλάμι δεν αποδείχθηκε. Μια δεύτερη έρευνα έγινε το 1969, αλλά η εισαγγελία του Μονάχου αποφάνθηκε ότι τα εγκλήματά του είχαν παραγραφεί ήδη από το 1964.
218 κάτοικοι (114 γυναίκες και 104 άντρες) εκτελέστηκαν απάνθρωπα. Μεταξύ των νεκρών συγκαταλέγονταν 45 παιδιά και έφηβοι και 20 βρέφη.
Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ, το ολοκαύτωμα του Διστόμου υπήρξε μια από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ενώ πολλοί επιφανείς μελετητές διατυπώνουν την άποψη ότι πρόκειται για το πλέον φρικιαστικό έγκλημα που διέπραξαν οι κατοχικές δυνάμεις στον ελλαδικό χώρο.
Ο συνολικός αριθμός των νεκρών του Διστόμου είναι κατά πολύ μικρότερος εκείνου των Καλαβρύτων ή άλλων μαρτυρικών σημείων της Ελλάδας. Ωστόσο εκείνο που κάνει τη σφαγή στο Δίστομο μοναδική είναι –αν θα μπορούσε κανείς να σταθεί σε «μοναδικότητες»– η σφαγή των νηπίων. Δολοφονήθηκαν βρέφη αβάπτιστα αλλά και έμβρυα όχι ως αποτέλεσμα θανάτου της εγκύου μητέρας τους μα με κατευθείαν χτυπήματα με τις ξιφολόγχες στις κοιλιές των μητέρων τους και σε κάποιες περιπτώσεις με βίαιη εξαγωγή των νεκρών εμβρύων από τους κτηνώδεις σφαγείς τους.
Από το ύψος του μαρτυρίου του Διστόμου είδαμε το φάσμα του κτήνους στα πρόσωπα των ναζιστών. Η σφαγή του Διστόμου έδειξε σε τι έσχατη θηριωδία οδηγούν τον άνθρωπο ο φασισμός και ο πόλεμος. Τα χνάρια από το αίμα των αθώων θυμάτων δείχνουν το πέρασμα της βαρβαρότητας. Το Δίστομο μένει στην Ιστορία για να θυμίζει τη φασιστική αγριότητα και να σηματοδοτεί το μέγεθος της χρεοκοπίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού στον 20ό αιώνα.
Φόρος τιμής και μνήμης στο αίμα αθώων που χύθηκε από τις βάρβαρες ορδές των Ναζί οι στίχοι του Ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου για την σφαγή στο Δίστομο:
”Εδώ’ ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου.
ώ εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις-
εδώ πονά η σιωπή, πονάει η πέτρα κάθε δρόμου
κι απ’ τη θυσία κι απ’ τη σκληρότητα του ανθρώπου.
Εδώ μια στήλη απλή, μαρμάρινη, όλη κι όλη
με ονόματα σεμνά, και τη Δόξα τα ανεβαίνει
λυγμό λυγμό, σκαλί – σκαλί, μεγίστη σκάλα.”
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΣΤΟΜΟ – Γ. Ρίτσος
Διαβάστε επίσης:
Εκλογές 18 Σεπτεμβρίου και οι … “αναμμένες μηχανές” Καραμανλή – Του Παναγιώτη Αποστόλου
Γιατί αποφεύγει να απαντήσει σε πρόταση βράβευσης του Ιβάν Σαββίδη, ο Απόστολος Τζιτζικώστας;
