flystefop@gmail.com
Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο σε τοπική εφημερίδα με θέμα τη μοίρα. Είναι αλήθεια ένα σημαντικό θέμα για να κατανοήσουμε τα διάφορα συμβάντα στη ζωή μας, αλλά χρειάζεται και πολλή προσοχή για να μη δεχτούμε a priori την τύχη και τη μοίρα ως καθοριστικούς παράγοντες της ζωής μας. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι απορρίπτουμε-έστω άθελά μας-την πρόνοια του Θεού αντικαθιστώντας την με την τύχη και τη μοίρα που δεν είναι χριστιανικές επινοήσεις, αλλά εντελώς κοσμικές εκδοχές μιας έντονης απελπισίας, μιας ανύπαρκτης ή ασθενικής εμπιστοσύνης στο Θεό και ενός έντονου ορθολογισμού που δεν αφήνει περιθώρια επιλογής στον άνθρωπο και επιδιώκει να τον υποτάξει (αν και λογικό έμψυχο ον) σε μια υλική δύναμη που ορίζει τις “τύχες” των ανθρώπων! Εμείς, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, έχουμε όμως πίστη και εμπιστοσύνη στην αγάπη και πρόνοια του Θεού.
Ο ίδιος ο Κύριος μας διαβεβαίωσε πως ούτε τρίχα από το κεφάλι μας δεν θα αφήσει να χαθεί κατά τον διωγμό των χριστιανών(Λουκά 21, 18). Και αυτό θα γίνει λόγω της μεγάλης πρόνοιας του Θεού για τον άνθρωπο, όπως διδάσκει η Εκκλησία μας. Αλλά και στο 12ο κεφάλαιο, στίχο 7, διαβάζουμε πως “…ακόμα και οι τρίχες της κεφαλής σας όλες έχουν αριθμηθεί. Και ξέρει ο Θεός και τα πλέον ασήμαντα και ελάχιστα που μπορεί να σας συμβούν. Αφού λοιπόν παρακολουθεί ο Θεός όσα σας συμβαίνουν, μη φοβάσθε”. Θα αναρωτηθεί κανείς αν αυτή η πρόνοια του Θεού αφήνει περιθώρια για προσωπικές επιλογές και κατά πόσο συμβιβάζεται αυτό με την δεδομένη ελευθερία, το αυτεξούσιο του ανθρώπου. Κάποιος μπορεί να πει ότι προτιμά να υποταχθεί στη “μοίρα” του, στο “πεπρωμένο” και όχι στην πρόνοια του Θεού! Πριν όμως αποφασίσει, καλόν θα είναι να μελετήσει με προσοχή τα όσα έχει να μας συμβουλεύσει ο Άγιος Ευγένιος ο Αιτωλός σχετικά με την λεγόμενη “ειμαρμένη” και τη θεία πρόνοια.
Ο Άγιος Ευγένιος αναφέρεται πολλές φορές στην “τύχη”, την “κακή τύχη”, την “άτυχη τύχη”, κ.α. Δια των εκφράσεων αυτών όμως ο άγιος δεν δηλώνει πίστη στην ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας πέραν του Θεού που ρυθμίζει παράλληλα με Αυτόν την εξέλιξη της θείας δημιουργίας, αλλά στη συνισταμένη θείας και ανθρώπινης ενέργειας ή ορθότερα στην πραγματικότητα της θείας πρόνοιας, μέσα στην οποία δρα ελεύθερα η ανθρώπινη ενέργεια, και θα μπορούσε να αποδοθεί με τον όρο “σύμπτωσις”.
Έτσι, ο Άγιος Ευγένιος, συνδυάζει πολλές φορές τις λέξεις “συν Θεώ και τύχη”, για να τονίσει τον αρμονικό συνδυασμό ανθρώπινης ελευθερίας με το γενικότερο σχέδιο της θείας πρόνοιας. Και μην πει κανείς ότι αυτή η γενική πρόνοια είναι δεσμευτική για τον άνθρωπο, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα υπήρχαμε -για παράδειγμα-ως ανθρωπότης αφού δεν θα υπήρχε και δεν θα ενεργούσε ο “διακρατών” Θεός τα σύμπαντα. Ή μήπως πρέπει να δεχτούμε τον παραλογισμό του ορθολογισμού ότι οι πλανήτες συνεννοούνται μεταξύ τους(με τηλεπάθεια ή δια της επικοινωνίας σε διαπλανητική γλώσσα;) και έτσι διατηρούν τις με μαθηματική ακρίβεια χαραγμένες τροχιές τους;
Με την φράση του αυτή ο Άγιος Ευγένιος αφήνει χώρο στο αυτεξούσιο του ανθρώπου και δεν αποδέχεται την πίστη των Στωικών στην Ειμαρμένη. Ακόμη περισσότερο ο άγιος χρησιμοποιεί τη φράση :”χάριτι Χριστού…με αγαθή μοίρα”. Δια αυτής δεν δηλώνεται πίστη ή ελληνική(αρχαία) επίδραση στον Ευγένιο περί ύπαρξης ειμαρμένης ή τύχης γιατί αφ’ ενός μεν η “αγαθή τύχη” υπάρχει πάντα με τη χάρη του Χριστού (άρα δεν έχει το νόημα της κοσμικής τύχης), αφ’ ετέρου δε ο άγιος ρητά απορρίπτει την πίστη στην άλογη και κατά μοίρα ρύθμιση της ζωής των ανθρώπων, αποδεχόμενος και τη σχετικότητα της ανθρώπινης ελευθερίας.
Όσον αφορά το κακό, αυτό συναρτά ο άγιος με την ελεύθερη προαίρεση του ανθρώπου. Υποστηρίζει αυτό που διδάσκει η Ορθόδοξη Παράδοσή μας, ότι δηλαδή η κακή, θα λέγαμε , τύχη και τα δεινά στη ζωή των ανθρώπων είναι συνάρτηση της μη φυσικής σχέσης μας προς τον Τριαδικό Θεό και την αλλοτρίωση των ανθρώπων λόγω της τάσεως για αυτονόμηση. Η παύση των δεινών των ανθρώπων και της “κακοτυχίας” έρχεται με την αποκατάσταση υγιούς σχέσεως του ανθρώπου με τον Θεό, αφού το πραγματικό κακό είναι μόνο η αμαρτία.
Το θέμα αυτό είναι τόσο μεγάλο και σοβαρό όσο και ανεξάντλητο και για το λόγο αυτό σταματούμε την περιήγησή μας στη σοφία του Αγίου Ευγενίου του Αιτωλού. Σκοπός άλλωστε δεν ήταν να εξαντλήσουμε ή να λύσουμε το θέμα αυτό, αλλά να δημιουργηθεί προβληματισμός και περαιτέρω μελέτη των θεμάτων αυτών. Εκείνο που πρέπει να κρατήσουμε πάντως είναι να επικαλούμαστε την βοήθεια του Θεού πριν ξεκινήσουμε οτιδήποτε, μικρό ή μεγάλο, ευχόμενοι “πρώτα ο Θεός” ή “συν Θεώ”, ή “με τη Χάρη του Θεού”, ή “Θεού θέλοντος” και “δόξα τω Θεώ” τελειώνοντας κάτι , δείχνοντας έτσι την πίστη και την εμπιστοσύνη μας στο θέλημα και την πρόνοια του Θεού. Αυτό άλλωστε τόνιζαν ακόμη και οι αρχαίοι Έλληνες:”συν Αθηνά και χείρα κίνει”!
