Οι Έλληνες υπό πτώχευση; Γιατί πτωχεύει ο κόσμος, ποιος πτώχευσε την Ελλάδα; – Του Δημήτρη Παναγιωτόπουλου

Δημήτριος Παναγιωτόπουλος
Δημήτριος Παναγιωτόπουλος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Δικηγόρος

Στην Βουλή των Ελλήνων κατατέθηκε το νομοσχέδιο για την πτώχευση φυσικών προσώπων – Ρύθμιση οφειλών και παροχή δεύτερης ευκαιρίας1. Το νομοσχέδιο αυτό εναρμονίζεται με τις διατάξεις της Οδηγίας 1023/2019 της ΕΕ, «περί πλαισίου για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών, καθώς και περί μέτρων βελτίωσης των διαδικασιών αυτών και για την τροποποίηση της οδηγίας». 2

Ο νόμος ενσωματώνει όλες τις διαδικασίες που αποσκοπούν είτε στην πρόληψη και αποφυγή της αφερεγγυότητας, είτε στην αντιμετώπισή της, με πρόβλεψη δημιουργίας ηλεκτρονικού Μητρώου Φερεγγυότητας, που δεν αποτυπώνει μόνο κάθε στάδιο της διαδικασίας χρησιμεύοντας ως τόπος δημοσιοποίησης των σχετικών αποφάσεων, αλλά λειτουργεί και ως μέσο επικοινωνίας των οργάνων της πτώχευσης με τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και των πιστωτών για την λήψη αποφάσεων ως συνέλευσης.
Πέραν τούτων οι πλειστηριασμοί θα γίνονται επίσης ηλεκτρονικά, με χρήση της πλατφόρμας e-auction, για την διασφάλιση όπως τονίζεται «της μεγαλύτερης δυνατής διαφάνειας και δημοσιότητας». Για να κατανοηθεί πληρέστερα ότι οι ρυθμίσεις αυτές όπως και όλες μετά το 2010 δεν έγιναν παρά για το συμφέρον των πιστωτών, είτε του δημοσίου είτε του ιδιωτικού χρέους, δεν έχει παρά να αναγνώσει κανείς μόνο το κείμενο των διατάξεων που αναφέρονται στο πρώτο βιβλίου του νόμου στο οποίο θεσπίζεται ότι: «[…[ η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης των πιστωτών, η οποία πληρούται, όταν κανείς από τους μη συναινούντες πιστωτές δεν βρεθεί, βάσει της συμφωνίας εξυγίανσης, σε χειρότερη θέση από τη θέση στην οποία θα βρισκόταν σε περίπτωση πτώχευσης του οφειλέτη».
Στο σημείο αυτό βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι ο νόμος ψηφίζεται από τη βουλή των Ελλήνων δια των νομίμων υποτίθεται πληρεξουσίων του, τους βουλευτές και μάλιστα στο μέγα πλαίσιο σιωπής ένεκα Κορωνοϊού. Κατά τούτο παραμένουν έντονα τα ερωτήματα για τουλάχιστον μετά το 2010, ποιος πτώχευσε την Ελλάδα; Γιατί μπαίνουν υπό πτωχευτική διαδικασία οι Έλληνες; (σημειωτέο, το ιδιωτικό χρέος ανέρχεται στα 234 δις Ευρώ και το δημόσιο στα 364 δις μετά τα μνημόνια!!) !!.

Για να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά και να κατανοηθεί η δήθεν δημοκρατία της μεταπολιτευτικής περιόδου πρέπει να αποκτήσουμε μια ιδέα για την οικονομία και τους θεσμούς του παγκόσμιου χρηματο- πιστωτικού συστήματος στον κόσμο. Αυτό βεβαίως γίνει καλλίτερα αν παρακολουθήσουμε τι κατά καιρούς έχουν διατυπώσει έγκυροι οικονομολόγοι για το ισχύον τραπεζικό και χρηματο-πιστωτικό σύστημα παγκοσμίως .

O βραβευμένος με το Νόμπελ Οικονομίας, και αρχιερέας του Μονεταρισμού Milton Friedman3 με το ιστορικό κείμενο: «Καταργείστε τη FED4 και παραιτηθείτε από την Τράπεζα Διεθνών Συναλλαγών», είναι εκείνος που στη Μητρόπολη του Νεοφιλελευθερισμού στις ΗΠΑ, κήρυξε έναν ανοικτό πόλεμο στις Κεντρικές Τράπεζες, ανεξαρτήτως βεβαίως του ότι κανένας εκπρόσωπος του θεού επί της γης δεν πρόκειται ποτέ να γκρεμίσει την εκκλησία της πίστης του!! Όπως λοιπόν από τον ίδιο τονίστηκε: «Κάθε σύστημα που δίνει τόση δύναμη και τόση διακριτική ευχέρεια σε ελάχιστους ανθρώπους (εννοεί τις τράπεζες), έτσι ώστε λάθη ηθελημένα η αθέλητα να μπορούν να έχουν τόσο μεγάλες επιπτώσεις, είναι ένα κακό σύστημα. Είναι ένα κακό σύστημα για ανθρώπους που πιστεύουν στην ελευθερία, ακριβώς επειδή δίνει σε ελάχιστους ανθρώπους τέτοια δύναμη χωρίς κανένα αποτελεσματικό πολιτικό-κοινωνικό έλεγχο. Αυτό είναι το κύριο επιχείρημα απέναντι στην ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα… Για να παραφράσουμε τον Κλεμανσώ, το χρήμα είναι πάρα πολύ σοβαρό θέμα για το αφήσουμε στους Τραπεζίτες».
Κατανοεί επομένως κανείς πλήρως ότι οι αποφάσεις και η κοινωνική σημασία τους για τον καθορισμό της οικονομικής, νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, ιδιαίτερα με την εμβάθυνση της παγκοσμιοποίησης και με εργαλείο τις δήθεν ανεξάρτητες αρχές αλλά και τους κεντρικούς τραπεζίτες, δεν λαμβάνονται πλέον από όργανα που εκλέγονται και λογοδοτούν τις κεντρικές κυβερνήσεις, αλλά από «ανεξάρτητες» Τράπεζες. Για να διαπιστώσει κανείς του λόγου το αληθές δεν έχει παρά να παρακολουθήσει το Friedman, ο οποίος για τις αμερικάνικες τράπεζες τόνιζε ότι: «από την ίδρυσή της η FED (…) δημιούργησε μια τεράστια συρρίκνωση της οικονομίας την περίοδο 1920-21, μετέτρεψε την ύφεση 1929-1930 σε καταστροφική κρίση (…) δημιούργησε τη σοβαρή ύφεση του 1937-1938 (…) δημιούργησε τον καταστροφικό πληθωρισμό του 1970 τις συνέπειες του οποίου ζούμε μέχρι σήμερα».

Τη θέση αυτή – καταγγελία του Friedman αποδέχεται βεβαίως και επιβεβαιώνει απολύτως για ευνόητους λόγους, τη θέση–καταγγελία του Friedman, χωρίς βέβαια να το εννοεί, ο πρόεδρος της FED Ben Bernake5 , ο οποίος σε συνέδριο για τον Friedman6 τόνισε: «Θα ήθελα, έστω και παραγνωρίζοντας τον ρόλο μου ως εκπροσώπου της FED,σε αυτό το συνέδριο, να πω στο Milton και στην Anna σχετικά με την μεγάλη οικονομική κρίση. Έχετε δίκιο. Εμείς τη δημιουργήσαμε (we did it). Λυπούμαστε πολύ. Αλλά χάρη σε εσάς δε θα το ξανακάνουμε». Ο καθείς μπορεί να κατανοεί απολύτως το πνεύμα του ομιλούντος!, αν λάβει υπόψη του την μετέπειτα προσπάθεια ελέγχου της FED των ΗΠΑ στη βουλή των αντιπροσώπων, για τον το οποίο Βernake θεωρήθηκε ως εφιαλτικό σενάριο η απόφαση του ελέγχου της FED με 327 υπέρ και μόνο 98 κατά7.

Τελικώς κατόπιν του πρώτου ελέγχου που ασκήθηκε στην FED δικαιώθηκαν οι πρωτεργάτες πολιτικοί για τον αγώνα τους με σκοπό τη διαφάνεια στην Κεντρική Τράπεζα8 . Τι έδειξαν όμως τα αποτελέσματα του πρώτου ελέγχου; Έδειξαν ότι, δεκαέξι (16)τρις 16$ σε άτοκα δάνεια από την Κεντρική Τράπεζα, σε αμερικανικές κυρίως και μερικές ευρωπαϊκές τράπεζες, την κρίσιμη περίοδο 2007-2010, χωρίς σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης, χωρίς ενημέρωση της κυβέρνησης9. Θα πρέπει δε, να τονιστεί ότι το ακαθάριστο εθνικό προϊόν των ΗΠΑ το 2012 ήταν στα 15,7. Φαντάζετε τι σημαίνει η διαχείριση τέτοιων κεφαλαίων χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης; Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του προβλήματος υπενθυμίζεται μόνο ότι 4.000.000 οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους, την περίοδο 2007- 2012 10 , γιατί αδυνατούσαν να καταβάλλουν τις δόσεις των δανείων τους στις Τράπεζες αυτές. Πέραν αυτών το πλέον προκλητικό εκ μέρους των Κεντρικών Τραπεζών και των Τραπεζιτών, όπως και στην περίπτωσή μας στην Ελλάδα το 2011-13 μέχρι και σήμερα, είναι η προσπάθεια να αποσείσουν πλήρως τις ευθύνες τους για την παγκόσμια κρίση και να επιρρίψουν το σύνολο αυτών των ευθυνών στους πολιτικούς 11 , οι οποίοι εντέχνως τη μετέφεραν ασμένως στους πολίτες για δήθεν χρέος της χώρας, ζητώντας και την ψήφο τους φυσικά, ώστε να καταστούν οι πολίτες συνένοχοι και να υποστούν τα βάρη με τις ανάλογες μειώσεις εισοδημάτων υπέρ των Τραπεζών.
Συγκεκριμένα τονιζόταν, ότι οι: «Ηρωικοί και άσπιλοι Κεντρικοί Τραπεζίτες κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να αποτρέψουν τον καταποντισμό της παγκόσμιας οικονομίας, αντιμετωπίζοντας καθολική παραλυτική ανικανότητα, εκ μέρους των κυβερνήσεων και συγχρόνως καταιγισμό ανυπόστατης κριτικής σε βάρος τους. Τελικά η ικανότητα των Κεντρικών Τραπεζιτών να αποκαταστήσουν τις ζημίες που συσσώρευσαν οι αερολογούντες πολιτικοί, ελαχιστοποιείται. Η καταστροφή που επέρχεται μπορεί να αποφευχθεί μόνον εάν ο κόσμος αγκαλιάσει την νηφάλια ηγεσία των σοφών τραπεζιτών», o tempora o mores!.

Ούτε λίγο ούτε πολύ τι ζητούσαν οι κεντρικοί τραπεζίτες από τις κυβερνήσεις, απλά να λογοδοτούν σε αυτούς, και όχι στο Λαό, για την ακολουθούμενη δημοσιονομική πολιτική τους, γιατί κάθε τι το αντίθετο θα έθιγε την ανεξαρτησία των Κεντρικών Τραπεζών από την εκτελεστική εξουσία, θα εθίγετο η ιερά πίστης της ιδέας νόμισμα – χρήμα με την αόρατη διαχείριση του και μαζί του η ιδέα αυτού τούτου του νεοφιλελευθερισμό .

Έτσι το πρόβλημα, όπως ανάγλυφα αναδεικνύεται παραπάνω, από την επομένη της συνθήκης του Maastricht 12 , τίθεται και για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.). Ως θέμα δηλαδή ύψιστης δημοκρατικής νομιμότητας και λογοδοσίας, ως θέμα των εξουσιών των Κεντρικών Τραπεζών και της Δημοκρατίας στην οποία τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχει ο Λαός. Με λίγα λόγια ευθέως τέθηκε το ερώτημα μετά την κυκλοφορία του Ευρώ, με θεσμοθετημένη τη Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ποιος έχει την ευθύνη να λογοδοτεί σε ποιον στην ΕΕ με χώρες δανειστές και χώρες καταχρεωμένες, όπως η Ελλάδα κι χώρες του Ευρωπαϊκού νότου; Ποιος έχει τη θεσμική και την ιστορική ευθύνη να σηκώσει το βάρος, το τίμημα και την τιμή της εξόδου από την κρίση; Οι τραπεζίτες; Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; το Ευρωκοινοβούλιο; Η Ευρωπαϊκή επιτροπή;

Όπως όμως σωστά τόνισε ο γνωστός οικονομικός αναλυτής, Shah Gilani «To πρόβλημα είναι οι Κεντρικές Τράπεζες ηλίθιοι»13 . Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο γνωστός Josef Stiglitz (βασικός αντίπαλος του Friedman) ο οποίος άσκησε κριτική στην Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα με αφορμή τον τρόπο που αντιμετώπισε την κρίση του Ελληνικού χρέους, τονίζοντας ότι έθεσε τα συμφέροντα μιας ομάδας Τραπεζών πάνω από τα συμφέροντα ενός κράτους μέλους, πάνω από τα συμφέροντα των Ευρωπαίων και των Ελλήνων φορολογουμένων 14 . Το ίδιο τόνισε και ο James Galbraith ότι δηλαδή, «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια ειλικρινή αναθεώρηση του τι ΔΕΝ μπορούν να κάνουν οι Κεντρικές Τράπεζες», καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «. […]Όχι, δεν μπορούν να φέρουν οικονομική ανασυγκρότηση ή να λύσουν κανένα από τα βαθύτερα οικονομικά μας προβλήματα…»15 . Βεβαίως όλη η ανωτέρω κριτική δεν ασκείται για την επάνοδο στη Δημοκρατία και στη θεσμική ανασυγκρότηση του κράτους με εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία, αλλά «Για μια βαθιά και αυθεντική νομισματική ένωση»16 όπως αυτό αναδεικνύεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο άνοιγμα ενός επίσημου διαλόγου για το πρόβλημα αυτό .

Μετά τα παραπάνω κατανοεί κανείς πως ο θεσμοί όπως των κομμάτων και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, βρίσκονται σε τέτοια παρακμή ώστε να έχει απογειωθεί ο διάλογος για τη «δημοκρατία» στον κόσμο της ηλεκτρονικής και ψηφιακής εποχής που φυσικά ενώ θέτουν απόλυτο έλεγχο, δεν ελέγχονται από κανέναν!! Η μάχη με τις πολυεθνικές της οικονομίας, των τραπεζών, της διαχείρισης πληροφοριών και των ΜΜΕ, είναι πολύ σκληρός γιατί δεν προσπαθούν μόνο να πείσουν ότι εμείς οι πολίτες ευθυνόμαστε για τα χρέη μας17 αλλά προσπαθούν με κάθε τρόπο να σε ήσουν απόλυτα υπεύθυνους και με το νόμο υπό δυνατότητα πτώχευση να τους χρωστάμε και χάρη. Αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση ακόμα και με το μεσαίωνα της αρχαιότητας που με την σεισάχθεια το υπερχρεωμένο πρόσωπο το καθιστούσαν ελεύθερο στην κοινωνία, στην παραγωγή και στη δημιουργία πολιτισμού18 . Αντίθετα σήμερα οι σύγχρονοι απόλυτοι φεουδάρχες οι κεντρικοί τραπεζίτες με κάλπικους θεσμούς εγκλωβισμού και συναίνεση πλαγίως του κράτους κατέστησαν τον άνθρωπο res υπό καθεστώς ρωμαϊκής ζωής το nexum si dare, δηλαδή της αυτοενεχειρίασης και για την αρχαϊκή εποχή τον «κατάπτυστο» του 16ου αιώνα. Αυτό άλλωστε προκύπτει από το παραπάνω νομοσχέδιο το 2020 για τους Έλληνες πολίτες.

Δεν έφθασε δηλαδή το δια των μνημονίων δεκαετές μαρτύριο των Ελλήνων, με σκοπό τη μείωση εισοδημάτων και την αύξηση βαρών με την εκ παραλλήλου εκποίηση ιδιωτικής και Δημόσιας περιουσίας, την οικονομική υποτέλεια των Ελλήνων μέχρι το 2060 και με υποθήκευση της δημόσιας περιουσίας μέχρι τον άλλο αιώνα, για να σωθούν οι ιδιώτες τραπεζίτες και οι τράπεζες τους, τώρα θα ζήσουμε την τελευταία πράξη του δράματος την πτώχευση του Έλληνα ως προσώπου Πολίτη. Θα ζούμε μια Δημοκρατία που κατά τα άλλα, θα την συγκροτούν «Πολίτες», πτωχευμένα πρόσωπα!

Από τον Ιούνιο του 2015 τονίζουμε ότι: «Είμαστε μπροστά σε νέους Αγώνες απελευθέρωσης των Ελλήνων απ’ το ντόπιο πολιτικό κατεστημένο και τον Ευρωπαϊκό οικονομικό Ζυγό, και την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νέας φεουδαρχίας», για μια πραγματική Δημοκρατία στην Ελλάδα, για την Οικονομική ευμάρεια των Ελλήνων, για τη Δικαιοσύνη, για την Υγεία και την Παιδεία.
Απαιτείται λοιπόν ριζική αναμόρφωση του θεσμού της Δημοκρατίας με σκοπό την Πολιτεία των Ελλήνων, το Κοινόν των Ελλήνων στην Ελλάδα και στην Οικουμένη.

Η ΑΝΑΘΕΣΜΙΣΗ με τη Δημοκρατία της Κοινότητας είναι το στοίχημα της Επόμενης μέρας19 . Επιτέλους μια Ενωμένη Ελλάδα με Εθνική αξιοπρέπεια, λαϊκή κυριαρχία με σεβασμό της ιστορίας, του πολιτισμού και των αγώνων του Λαού μας.

1 https://www.taxheaven.gr/news/50931/katateohke-sth-boylh-to-nomosxedio-gia-thn-ptwxeysh-fysikwn-proswpwn-ryomish-ofeilwn-kai-paroxh-deyterhs-eykairias , 13 Οκτώβριος 2020.

2 (ΕΕ) 2017/1132, Οδηγία για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα.

3 Μilton Friedman1912-2006, Σύμβουλος του R. Reagan, πρώην προέδρου των ΗΠΑ.

4 FED, Ένωση των 12 Ιδιωτικών Αμερικανικών Τραπεζών που λειτουργούν ως η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ. Τράπεζα Διεθνών Συναλλαγών είναι η Κεντρική Τράπεζα των Κεντρικών Τραπεζών του κόσμου με έδρα στη Βασιλεία της Ελβετίας, ένας διεθνής ανεξάρτητος οργανισμός που δεν υπόκειται ούτε καν στους νόμους της Ελβετίας. Ιδρύθηκε το 1934 για να διαχειρισθεί τις Γερμανικές αποζημιώσεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.

5 Βλ. ομιλία του Ben Bernake, πρόεδρος της FED στο πανεπιστήμιο του Σικάγο στις 8 Νοεμβρίου 2002, σε συνέδριο προς τιμήν του Friedman με αφορμή τα 90α γενέθλια του, ο οποίος ήταν πρόεδρος της FED από το 2006 με ανάθεση από τον Bush και στην συνέχεια από τον Obama)

6 Anna Schwartz, από κοινού συγγραφέας με τoν Friedman της νομισματικής ιστορίας των ΗΠΑ.

7 Με διαδικαστικά τερτίπια δεν τέθηκε στη Γερουσία προς ψήφιση, όπου που τελικά ο έλεγχος πέρασε μετά από “νερωμένη” τροπολογία Before
It’s News Sept/1/2011.

8 Ο πρωτεργάτης του κινήματος «END THE FED» Ρεπουμπλικανός, Ron Paul, (αποκληθής Νέμεσις της FED) και ο Δημοκρατικός Dennis Kucinich,
o πρωτεργάτης της κίνησης «Εθνικοποιήστε την FED».

9 Βλ. G.A.O. Audit of the F.E.D. July 2011 και σχ. πίνακα.

10 Βλ. New York Times, 7 Ιoύνιος 2012.

11 Βλ. Economist (26 Ιουνίου 2012), ετήσια έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Συναλλαγών (B.S.I.) για το 2012, με τίτλο «Το λυκόφως των Κεντρικών Τραπεζιτών».

12 Βλ. 2000 Jean Monnet Center for International and Regional Economic Law and Justice, βασικά προβλήματα δημοκρατίας που προκύπτουν με την με την Ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική και το κατ’ εξοχήν όργανο της, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: «Eίναι η Ε.Κ.Τ. μετάλλαξη η εξαίρεση των δημοκρατικών αρχών και κανόνων; «Τhe European Central Bank and Legitimacy. Is the European Central Bank a modification of or an exception to the principle of Democracy?».

13 Βλ. Shah Gilani δημοσίευση. Forbs, 6 Ioύλιος 2012.

14 Capturing E.C.B. Febr 6/2012. Κατά τον οποίο Josef Stiglitz «η νομισματική πολιτική είναι καίριος καθοριστικός συντελεστής των μακροοικονομικών εξελίξεων».

15 Βλ.The Guardian, 20 Σεπτεμβρίου 2012.

16 Βλ. έκδοση ειδικού τεύχους : EUROPEAN COMMISSION, A blue print for a deep and genuine monetary union, Brussels 30.11.2012. Προς επίρρωση των παραπάνω, βλ. εφημερίδα Haaretz,24 Μαΐου 2012 στο άρθρο με τίτλο «Πώς το πιο κλειστό Club στον κόσμο κατέστρεψε την παγκόσμια οικονομία» η οποία αναφέρεται στο Club των Κεντρικών Τραπεζιτών, Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Αμερικής. Συνδέοντας την κρίση του ‘29 με τη σημερινή, η εφημερίδα καταδεικνύει ότι «οι εκάστοτε κεντρικοί τραπεζίτες στο όνομα της εκάστοτε νομισματικής ορθοδοξίας μπορούν να καταστρέφουν την παγκόσμια οικονομία. […]. Κατά συνέπεια δεν μπορούν οι τραπεζίτες να την αντιμετωπίσουν. Ήλθε η ώρα οι Κεντρικοί Τραπεζίτες να κάνουν πίσω και να αφήσουν τους υπεύθυνους χάραξης της οικονομικής πολιτικής να δώσουν τις λύσεις».

17 Βλ. Δημήτρης Παναγιωτόπουλος (2019), Πολιτικής Εγκώμιον, εκδ. ΗΡΟΔΟΤΟΣ, Η μεταφορά του χρέους των τραπεζών στις πλάτες των Ελλήνων, σελ 84-88 και Χρηματοπιστοτικό σύστημα εξουσίας ο Συγχρονος Πολύφημος, σελ. 88 -92.

18 Στο ίδιο άρση των χρεών των νοικοκυριών προς αποτροπή των «χρεοκοπιδών»- Σεισάχθεια, σελ. 96-105.

19 Δημήτρης Παναγιωτόπουλος (2011) ΑΝΑΘΕΣΜΙΣΗ τώρα, Δημοκρατία της Κοινότητας, Εκδ. Ν. Τεχνολογιών Αθήνα και του ιδίου (2019) Πολιτικής Εγκώμιον, εκδ. Ηρόδοτος.