anastopoulos@politispress.gr
Το 1955 στη γειτονική μας Τουρκία, κυβερνούσε το Δημοκρατικό Κόμμα και ο Αντνάν Μεντερές, ο οποίος είχε όλα τα χαρακτηριστικά του σημερινού σουλτάνου, καθώς θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως έναν πρώιμος Ερντογάν. Χιλιάδες τζαμιά κτίστηκαν επί πρωθυπουργίας του, μιας και ο Μεντερές ανεδείκνυε αρκετά το μουσουλμανικό πρόσωπο της Τουρκίας, προκαλώντας εκνευρισμό στο βαθύ κεμαλικό κράτος. Στην Κωνσταντινούπολη ανθούσε και πάλι τι ελληνικό στοιχείο, παρά τις συνεχείς απαγορεύσεις, και τις δημεύσεις περιουσιών των Ελλήνων της Πόλης.
Η τουρκική επιθυμία να ξεφορτωθεί κάθε ελληνική παρουσία στην Τουρκία, υπήρξε πάγια και διαχρονική. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, εξαιρέθηκαν από τις ανταλλαγές πληθυσμών οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, όπως και οι μουσουλμάνοι Έλληνες της δυτικής Θράκης. Όμως, το τουρκικό καθεστώς επεδίωκε την εθνική ομογενοποίηση του πληθυσμού της κεμαλικής Τουρκίας, ιδίως στην Κωσταντινούπολη.
Η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία δεν ήταν ανθηρή, ενώ ο εθνικιστικός πυρετός ανέβαινε. Στην Κύπρο η Αγγλία για να παραμείνει κυρίαρχη καθοδηγεί και προτρέπει την Τουρκία να απαιτήσει δικαιώματα πάνω στο νησί. Η διπλωματική αυτή κίνηση σε βάρος της Ελλάδος εξάπτει τον φανατισμό στον όχλο σε μια άνευ προηγουμένου ανθελληνική υστερία. Η εφημερίδα Χουριέτ καλλιεργούσε στις μάζες τον φανατισμό και το μίσος εναντίον των Ελλήνων και παρέσυρε και άλλες εφημερίδες, στρέφοντάς την κοινή γνώμη κατά της ελληνικής μειονότητας που ευημερούσε και στις 28 Αυγούστου 1955, ο Μεντερές ισχυρίστηκε δημόσια ότι οι Ελληνοκύπριοι σχεδίαζαν σφαγές κατά των Τουρκοκυπρίων.
Οι Τούρκοι έψαχναν μία αφορμή να καταστρέψουν πάλι κάθε τι ελληνικό. Στις 6 Σεπτεμβρίου, η αφορμή δόθηκε, με την έκρηξη ενός αυτοσχέδιου μηχανισμού στο Τουρκικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης, που στεγαζόταν και στεγάζεται και σήμερα στο σπίτι, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Από την έκρηξη στο σπίτι του Ατατούρκ προκλήθηκαν μόνο μικρές υλικές ζημίες στις τζαμαρίες του κτιρίου, αλλά οι τουρκικές εφημερίδες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός, μεγαλοποιώντας και διαστρεβλώνοντάς το, κατόπιν κυβερνητικών οδηγιών.
Ως δράστης συνελήφθη από τις ελληνικές αρχές ο Οκτάι Εγκίν, ένας μουσουλμάνος σπουδαστής από την Κομοτηνή, τιμήθηκε στην Τουρκία και διορίστηκε κυβερνήτης σε επαρχία. Χρόνια αργότερα σε μία συνέντευξή του στην Ελευθεροτυπία αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν και θεώρησε τον εαυτό του θύμα των ελληνικών αρχών. Την βόμβα την τοποθέτησε, όπως αποκαλύφθηκε μετά, ο Τούρκος φύλακας του κτιρίου Χασάν Μεχμέτογλου, που την παρέλαβε από τον φοιτητή Οκτάϋ Εγκίν.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, μαινόμενο κατευθυνόμενο πλήθος, στράφηκε κατά των ελληνικών περιουσιών στη συνοικία Πέραν με τα ελληνικά καταστήματα, αλλά και στο Γαλατά όπου διαμένουν χιλιάδες φιλήσυχοι Έλληνες. Οι λεηλασίες κράτησαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 7ης Σεπτεμβρίου, όταν επενέβη ο Στρατός, καθώς η κατάσταση κινδύνευε να τεθεί εκτός ελέγχου. Μέχρι τότε, οι αρχές παρέμειναν απαθείς, αλλά και κάποιες φορές διευκόλυναν τους δολοφόνους στο έργο τους και διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στα έκτροπα.
Μεταφέρθηκαν πολλοί ταραξίες από Μικρά Ασία, αντί αμοιβής 6 δολαρίων, που ουδέποτε τους δόθηκε. 4.000 ταξί τους μετέφεραν, ενώ φορτηγά του Δήμου της Κωνσταντινούπολης, σε επίκαιρα σημεία της Πόλης, ήταν φορτωμένα με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, αξίνες, σφυριά, σιδερένιους λοστούς και μπιτόνια βενζίνης. Την οργή του όχλου δεν γλύτωσαν και κάποια καταστήματα αρμενικής και εβραϊκής ιδιοκτησίας.
Άνδρες και γυναίκες βιάστηκαν και σύμφωνα με τη μαρτυρία του γνωστού τούρκου συγγραφέα Αζίζ Νεσίν, πολλοί ιερείς εξαναγκάστηκαν να υποστούν περιτομή. 16 Έλληνες έχασαν τη ζωή τους, ένας αρμένιος παπάς και 32 τραυματίστηκαν. 4.348 εμπορικά καταστήματα καταστράφηκαν, 110 εστιατόρια, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 21 εργοστάσια, 73 εκκλησίες με κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, περίπου 2500 κατοικίες, όλα ελληνικής ιδιοκτησίας.
Αμερικανοί και Βρετανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να ασκήσουν πιέσεις στην Τουρκία, πολύτιμο σύμμαχό τους κατά τη διάρκεια του «Ψυχρού Πολέμου». Οι νατοϊκοί σύμμαχοί μας είπαν ξεκάθαρα να ξεχάσουμε το συμβάν.
Πολλές λεπτομέρειες για τα Σεπτεμβριανά ήλθαν στο φως το 1961, κατά τη διάρκεια της δίκης για εσχάτη προδοσία του ανατραπέντος από τους στρατιωτικούς πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές, ο οποίος τελικά δεν γλύτωσε από την αγχόνη. Αργότερα, το τουρκικό κράτος διά του προέδρου Τζελάλ Μπαγιάρ υποσχέθηκε αποζημίωση για την καταστροφή των ελληνικών περιουσιών. Στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν ξεπέρασε το 20% των απαιτήσεών τους, με δεδομένο ότι τα περιουσιακά τους στοιχεία είχαν υποτιμηθεί δραματικά.
Τα γεγονότα έλαβαν χώρα στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη, με αποτέλεσμα, οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη, να συρρικνωθούν σταδιακά και σήμερα μόλις και μετά βίας να ξεπερνούν τις 2.000.
Τα Σεπτεμβριανά του 1955 είναι η τρίτη άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, μετά την άλωση του 1204 από τους Φράγκους και το 1453 από τους Οθωμανούς Τούρκους. Οι απαιτήσεις της Ελλάδας κατά της Τουρκίας για αποζημιώσεις είναι ενεργές και απαράγραπτες σύμφωνα με νομικούς όρους και πρέπει να ασκηθεί πίεση στη γειτονική χώρα διμερώς, αλλά και διεθνώς. Οφείλει η χώρα μας να υπενθυμίζει στην Τουρκία, να καταβάλλει επανορθώσεις στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και τους απογόνους τους για τις καταστροφές που υπέστησαν και την φρίκη που βίωσαν.
Επιπλέον, είναι ηθικό χρέος της Βουλής των Ελλήνων να ορίσει την 6η και 7η Σεπτεμβρίου ημέρα μνήμης για αυτούς που έχασαν τη ζωή τους το 1955,από την τουρκική βαναυσότητα.
Αν δεν έχει ξεχαστεί ήδη η Τρίτη άλωση της Κωσταντινούπολης!
Διαβάστε επίσης:
Νέα σενάρια πολέμου: Βράζει η Μολδαβία -Του Παν. Αναστόπουλου
