Ευρωπαϊκή Ένωση και περιβάλλον

Ευρωπαϊκή Ένωση και περιβάλλον – Σκέψεις και προβληματισμοί για την ευρωπαϊκή πολιτική στο περιβάλλον εν όψει και των επερχόμενων ευρωεκλογών

Ένα θέμα που αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού ,έρευνας οδηγιών υλοποίησης στα κράτη – μέλη, και συχνά αντιπαράθεσης ανάμεσα στης πολιτικές δυνάμεις , είναι και το θέμα του περιβάλλοντος που επηρεάζει την ζωή και το μέλλον εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών,εν όψει και των επικείμενων ευρωεκλογών της 26ης Μαΐου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως διεθνής οργανισμός από την πλευρά του,έχει ήδη αποφασίσει σε κορυφαίο επίπεδο με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ( Κομισιόν) ,να αναπτύξει από το 2000 την Λευκή Βίβλο για την Περιβαλλοντική Ευθύνη .
Να σημειωθεί ότι οι Λευκοί βίβλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,είναι τα έγγραφα εκείνα που περιέχουν προτάσεις για δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του Περιβάλλοντος .Δεν αποτελούν δεσμεύσεις για τα κράτη -μέλη αλλά ουσιαστικά αποτελούν τον προπομπό για τι πρέπει να ακολουθήσει νομοθετικά το κάθε κράτος -μέλος.
Η Λευκή Βίβλος για το Περιβάλλον ,περιλαμβάνει ορισμένα σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αναφερθούν γιατί η εφαρμογή της έχει πολύ σημαντικές οικονομικές,πολιτικές ,αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις στης ευρωπαϊκές χώρες .
Το πρώτο στοιχείο της Λευκής Βίβλου είναι το στοιχείο ότι η ευθύνη για το περιβάλλον,δεν μπορεί να περιμένει, αλλά ούτε και να βαραίνει άλλους ,για αυτό και καλούνται τα κράτη – μέλη να συνεργαστούν μεταξύ τους, για να αναπτύξουν κοινές περιβαλλοντικές αρχές και αξίες .
Με ακόμη μεγαλύτερη και προφανώς αυστηρή διεύρυνση του νομοθετικού πλαισίου η Κομισιόν,έγινε πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τα απόβλητα και την διαχείριση τους, με ιδιαίτερη αναφορά στα επικίνδυνα απόβλητα και ουσίες ,όπως π.χ. τα ιατρικά και τα φαρμακευτικά απόβλητα που θεωρούνται άκρως επικίνδυνα.
Παράλληλα η μείωση των εκπομπών ρύπων ,αποτελεί ακόμα μια σημαντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία του περιβάλλοντος ,αφού με πρόσφατη απόφαση της ,έχει θέσει στόχο την μείωση των ρύπων κατά 40% μέχρι το 2030. Επιδίωξη επίσης είναι και η παράλληλη απόσυρση δικαιωμάτων εκπομπών που διατίθενται στην Ευρωπαϊκή αγορά και αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά αυτή της νομοθεσίας .
Πάντως η συγκεκριμένη περιβαλλοντική νομοθεσία ,της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι αποτέλεσμα πρωτοβουλιών των τελευταίων ετών , αλλά αποτέλεσμα πρωτοβουλιών διαδικασιών που ξεκινούν στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της.
Έτσι η Ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική χρονολογείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Παρισίων το 1972,όπου οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ( μετά την πρώτη διάσκεψη για το περιβάλλον ),δήλωσαν την ανάγκη να πλαισιωθεί η οικονομική επέκταση από μια κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική και ζήτησαν ένα πρόγραμμα δράσης . Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 εισήγαγε ένα νέο ” περιβαλλοντικό κεφάλαιο που αποτέλεσε την πρώτη νομική βάση μιας κοινής περιβαλλοντικής πολιτικής με σκοπό την διαφύλαξη της ποιότητας του περιβάλλοντός, την προστασία της ανθρώπινης υγείας και την διασφάλιση της ορθολογικής χρήσης των φυσικών πόρων. Έτσι οι μεταγενέστερες αναθεωρήσεις των Συνθηκών ,ενίσχυσαν τη δέσμευση της Κοινότητας, και τον ρόλο του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής. Η συνθήκη του Μάαστριχτ (1993),καθιέρωσε το περιβάλλον ως επίσημο πεδίο πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ,εισήγαγε την διαδικασία της συναπόφασης, και κατέστησε γενικό κανόνα την ειδική πλειοψηφία. Η ” καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος ” έγινε ειδικός στόχος της συνθήκης της Λισσαβώνας (2009) ,όπως και η βιώσιμη ανάπτυξη στο πλαίσιο των σχέσεων με της τρίτες χώρες.

Ακόμα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει γενικότερα θεσπίσει για την μόλυνση του περιβάλλοντος την οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Απριλίου 2004,σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς . Η αρχή ” ο ρυπαίνων πληρώνει ” υλοποιήθηκε με την συγκεκριμένη οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη που αποσκοπεί σε πρόληψη η διαφορετικά στην αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς σε προστατευόμενη είδη και φυσικούς οικότοπους ,σε ύδατα και έδαφος,έτσι με την οδηγία αυτή αν έχει οι φορείς που ασκούν επαγγελματικές δραστηριότητες ,και εάν έχει ήδη προκληθεί βλάβη οφείλουν να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα σε περίπτωση άμεσης απειλής για το περιβάλλον.
Σε ότι αφορά ,την Ελλάδα που είναι κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 1981,το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος βρίσκεται και λόγω εφαρμογής των κοινοτικών οδηγιών,στο επίκεντρο της τρέχουσας επικαιρότητας ,αλλά και πολιτικής με κοινωνικές προεκτάσεις διαμάχη,όπως στο θέμα της δημιουργίας των Χωρών Υγειονομικής Ταφής Υλικών ( ΧΥΤΥ) και Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμάτων ( ΧΥΤΑ) ,με αντιδράσεις σε κάποιες περιπτώσεις που οδηγούν στο να φυλάσσονται οι χώροι από την Αστυνομία (όπως έχει συμβεί στο παρελθόν στους νομούς Αττικής με την Κερατέα,Θεσσαλονίκης στους Ταγαράδες,και στον Νομό Κέρκυρας,χαρακτηριστικές περιπτώσεις που δυστυχώς δεν είναι οι μόνες) ,με αποτέλεσμα να υπάρχουν καθυστερήσεις στην υλοποίηση αυτών των έργων και η χώρα μας να έχει παραπεμφθεί η να απειλείται με παραπομπή στο ευρωπαϊκό δικαστήριο από της αρμόδιες κοινοτικές αρχές, που επιτακτικά έχουν ζητήσει από της εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις την πλήρη κατάργηση των χωματερών,που τόσα προβλήματα έχουν προκαλέσει στο παρελθόν στον ελληνικό περιβαλλοντικό ιστό.
Ειδικότερα πάντως στην ελληνική επικράτεια , έχουν ανακύψει και άλλα προβλήματα σχετικά με την μη εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για το περιβάλλον ,όπως στην Δυτική Θεσσαλονίκη όπου όπως καταγγέλλουν οι 5 δήμαρχοι της περιοχής , ευρωβουλευτές ,βουλευτές ,αλλά κυρίως 311 μεγάλες επιχειρήσεις και ενώσεις πολιτών δεν εφαρμόζονται οι χάρτες ερήμωσης στην Δυτική πλευρά της πόλης, και δεν λαμβάνονται τα ενδεδειγμένα περιβαλλοντικής προστασίας ,όπως προβλέπει εντός των ορίων της υψηλής όχλησης μέχρι 01/06/2015,που προβλέπει η συνθήκη Σεβέζο 2 ,θέμα που εμφανίζεται συχνά στην τοπική επικαιρότητα,όπως δυο εβδομάδες πριν με την συνέντευξη τύπου του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολου Τζιτζικώστα, όπου υπήρχε αναφορά σε 55 χημικές ενώσεις στην περιοχή των Ελληνικών Πετρελαίων ( ΕΛΠΕ) που βρίσκεται στην περιοχή των Διαβατών με κάποιες από αυτές όπως οι μερκαπτάνες να βρέθηκαν σε δεκαπλάσιες τιμές από άλλες περιοχές όπου έγιναν οι μετρήσεις και τον Περιφερειάρχη να δηλώνει ότι έχουμε ” αποστείλει τα αποτελέσματα των μετρήσεων στο Υπουργείο Περιβάλλοντος ” και ζητώντας μεταξύ άλλων να πάρει άμεσα μέτρα για να επανεξετάσει τους περιβαλλοντικούς όρους λειτουργίας των ΕΛΠΕ .
Η οδηγία Σεβέζο ( Κοινοτική Οδηγία82/501/ΕΚ) πάντως καθορίζει μέτρα και περιορισμούς για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης όπως διαρροή,πυρκαγιά η έκρηξη που προκύπτουν από ανεξέλεγκτες εξελίξεις κατά την λειτουργία των εγκαταστάσεων ,άμεσους η απώτερους για την ανθρώπινη υγεία ,εντός η εκτός της εγκατάστασης και σχετίζεται με μια η περισσότερες επικίνδυνες ουσίες.
Ωστόσο πέρα από τα όποια προβλήματα ,υπάρχουν και ομαλές έως και αρκετά θετικές εφαρμογές της κοινοτικής νομοθεσίας για το περιβάλλον ,όπως η περιορισμός της χρήσης της πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ που ισχύει από 01-01-2018 ,αφού σύμφωνα με μετρήσεις αλλά κυρίως εκτιμήσεις του Ινστιτούτου ΄Έρευνας Λιανεμπορίου και Καταναλωτικών αγαθών (ΕΛΚΑ),καθώς δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για την διάθεση εκτός των σούπερ μάρκετ ακόμα και στην περίπτωση που η χρήση λεπτής πλαστικής σακούλας έχει μειωθεί κατά 65% , αυτό μεταφράζεται σε χρήση 130-135 σακουλών ανά κάτοικο ετησίως.
Πρόκειται για μια μείωση σημαντική μείωση στην χρήση της πλαστικής σακούλας ,αλλά με απόκλιση από τον στόχο που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση,αφού σύμφωνα με την σχετική κοινοτική οδηγία ( 2015/720/ΕΚ) για την μείωση χρήση της πλαστικής σακούλας τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα που θα διασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης ,δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν,το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2019.
Όλες ωστόσο οι προαναφερθέντες κοινοτικές οδηγίες κρίνονται καθημερινά και δοκιμάζονται στην πράξη ,ειδικά σε χώρες μέλη,όπως η Ελλάδα όπου δυστυχώς από της αρχές έως και τους πολίτες υπάρχει ελλιπής έως και ανύπαρκτη σε αρκετές περιπτώσεις πρακτική προστασίας του περιβάλλοντος ,ειδικότερα ευαισθησίας για την κοινωνική πραγματικότητα της πατρίδας μας.
Για αυτό και στης ευρωεκλογές όπου και το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος,που αποτελεί ένα από τα ζητήματα αντιπαράθεσης των πολιτικών δυνάμεων θα πρέπει να αποτελέσει ένα σημαντικό κριτήριο επιλογής των πολιτών,προκειμένου να υπάρξει ένα καλύτερο μέλλον και στο ζήτημα αυτό για την Ευρώπη,για αυτό μπορεί και πρέπει να γίνει μια νέα αρχή ειδικά στην Ελλάδα η ευρωπαϊκή κάλπη της 26ης Μαΐου και στο θέμα αυτό .

Θανάσης Μανουσάκης